 |
| Hans Holbein Młodszy – portret Tomasza Morusa (1527 r.) |
Tomasz Morus urodził się w Londynie w roku 1478. Już w młodości zdradzał zainteresowanie ideami odrodzeniowymi. Zgodnie z własna pasją rozpoczął studia humanistyczne, jednak później, zgodnie z wolą ojca, zmienił kierunek na prawo. Już w wieku 24 lat został profesorem. Prawdopodobnie nigdy nie wykonywał zawodu prawnika, nie zachowały się też żadne dowody, mogące poświadczyć, by prowadził jakąkolwiek sprawę.
W 1504 roku został członkiem Izby Gmin i objął stanowisko wiceministra skarbu. Jako Kanclerz Księcia Lancaster zarządzał większą częścią dóbr Koronnych.
Około roku 1516 napisał „Utopię” – dzieło, które przyniosło mu największą sławę. W młodości przyjaźnił się z Erazmem z Rotterdamu. To jemu autor zadedykował „Pochwałę głupoty” (moria z greckiego to głupota). Później poróżniły ich poglądy na temat Kościoła katolickiego. Morus był ortodoksyjnym katolikiem, podczas gdy Erazm odważnie krytykował zarówno duchownych, jak i samą doktrynę.
Od roku 1520 związany był z dworem królewskim. W 1521 r. pasowano go oficjalnie na rycerza. Morus był człowiekiem bardzo religijnym, rozważał nawet wstąpienie do zakonu. Ostatecznie jednak wybrał życie świeckie. Ożenił się dwukrotnie i miał trzy córki: Cecylię, Elżbietę i Małgorzatę oraz – najmłodszego spośród rodzeństwa – syna Jana.
W 1529 r. król powołał go na stanowisko kanclerza. Wcześniej urząd ten sprawował arcybiskup Yorku, Thomas Wolsey, jednak musiał zrezygnować z urzędu, ponieważ nie doprowadził do unieważnienia małżeństwa Henryka VIII. Tomasz Morus pełnił urząd kanclerza w latach 1529-1532. Był to szczyt jego wyjątkowo błyskotliwej kariery. Dał się wówczas poznać jako zaciekły przeciwnik reformacji. Już wcześniej publikował traktaty wymierzone w Williama Tyndale, Christophera St. German czy Marcina Lutra.
Król widocznie nie znał poglądów nowego kanclerza, skoro żywił nadzieję, że dzięki niemu uzyska upragniony rozwód. Morus był zagorzałym zwolennikiem surowej zwierzchności Kościoła katolickiego. Unieważnienie małżeństwa było w gestii papieża, a zasiadający wówczas na Tronie Piotrowym Klemens VII nie wyrażał na nie zgody. Zdesperowany król na fali ruchów reformacyjnych ogłosił się głową kościoła anglikańskiego. Od tej pory kościół w Anglii nie uznawał zwierzchnictwa papieża. Wszyscy duchowni musieli w akcie supremacji ślubować królowi posłuszeństwo jako głowie kościoła.
Tomasz Morus nie był duchownym, jego zatem ta przysięga nie obowiązywała, jednak jako człowiek głęboko religijny i zwolennik władzy papieskiej, w 1532 r. zrzekł się urzędu kanclerza.
Anglię ogarnęły niepokoje religijne. W 1534 roku brytyjski parlament uchwalił Ustawę o Sukcesji. Mówiła ona, że przyszłe potomstwo Henryka VIII i Anny Boleyn będzie miało prawo do sukcesji. Ten sam akt zabraniał również uznawania jakiejkolwiek obcej zwierzchności – czy to monarchy, czy papieża. Do złożenia podpisu pod tą ustawą zobowiązani byli wysocy urzędnicy, a także osoby podejrzewane o zdradę. Wśród wezwanych w 1535 r. do zaprzysiężenia aktu sukcesji znalazł się też Tomasz Morus. Chcąc pozostać w zgodzie z własnym sumieniem, autor „Utopii” odmówił. Został za to osadzony w Tower. Przebywając w odosobnieniu nadal tworzył. Uznano go winnym zdrady i 6 lipca 1535 roku został stracony. W ostatnich słowach powiedział: „Umieram jako dobry sługa króla, ale Bóg jest ważniejszy”. Jego głowa jeszcze przez miesiąc była wystawiona na widok publiczny przy Moście Londyńskim, potem szczątki oddano córce, Małgorzacie Roper.
Tomasz Morus został kanonizowany przez Piusa XI w 1935 r.