Architektura rokokowa w pierwszym stadium swojego rozwoju zdominowała wnętrza budynków. Budowle wznoszono nadal w stylu klasycystycznym lub późnobarokowym, jednak wnętrza dekorowano z rokokową subtelnością. Pompatyczność, demonstracyjny przepych zastąpiło wyrafinowanie, dążenie do kameralności i przytulności. Ściany dzielono falistą linią, ozdabiano panneaux i lustrami.
Dominowały barwy pastelowe, dekoracje wprowadzały do wnętrz asymetrię i egzotykę. Dużą popularnością cieszył się motyw roccaille przypominający muszę (stąd nazwa stylu – rokoko), a także płomienie, kwiaty, owoce i rozmaite motywy roślinne. Powodzeniem cieszyły się także motywy chińskie, japońskie i tzw. singerie, czyli ozdoby z małpami. Meble często miały faliste nogi i brzegi, zdobione były intarsją lub inkrustacją, krzesła zaś obijano pastelowymi materiałami.
 |
| Buduar w pałacu w Nieborowie (styl neorokoko) |
Budowle tworzone w stylu rokokowym wyróżniały się mniejszymi rozmiarami, delikatnością i asymetrią. W większym stopniu dbano o wygodę mieszkańców. Niewielkie wille mieściły apartamenty pani i pana domu. Między salonem a sypialnią usytuowany był buduar – pokój na wpół oficjalny, pozwalający pani domu wykonywać codzienne zajęcia, np. czytać korespondencję i przyjmować gości. Umeblowanie buduarów było na ogół dość podobne – zawierały one kominek, lustra, obrazy, biurko, komodę oraz kanapę, krzesła i stół dla gości.
Rokoko objawiło się przede wszystkim w architekturze świeckiej. W tym okresie niewiele powstawało nowych kościołów, toteż – jeśli idzie o architekturę sakralną – śladów rokoka szukać należy przede wszystkim w wystroju świątyń.
Rokoko we Francji
To tutaj rokoko rozwinęło się najsilniej, pozostawiając trwały ślad zarówno w dekoracji wnętrz, jak i w architekturze miejskiej i podmiejskiej. Jednym z pierwszych twórców tego stylu był cudzoziemiec Gille-Marie Oppenort. Jest on autorem tzw. stylu Regencji. Zamiast architektonicznych podziałów typowych dla klasycyzmu wprowadził on panneaux, które wypełniał scenami figuralnymi. W tym czasie podobne tendencje widoczne były w twórczości Roberta de Cotte, który wraz z Joulesem Hardouninem-Mansartem zrealizował wnętrze kaplicy wersalskiej. Ważną rolę w upowszechnieniu nowego stylu w Europie odegrał Juste-Aurele Meissonnier, artysta lubujący się w wymyślnych, asymetrycznych i lekkich ornamentach.
Początkowo styl rokokowy ograniczał się do wystroju wnętrz. Dopiero później zaczęły powstawać budowle utrzymane w całości w stylu rokokowym. Pojawiły się tzw. maisons de plaisance oraz hôtels. Hôtels to niewielkie pałacyki miejskie wznoszone zamiast monumentalnych rezydencji. Z kolei maisons de plaisance były wygodnymi, również niewielkich rozmiarów, domami przeznaczone na pobyt czasowy, wznoszonymi zarówno w mieście, jak i poza nim. Szczególnie popularne stały się w Paryżu, gdzie przenosiło się wielu dworzan, potrzebujących reprezentacyjnego i przytulnego miejsca.
 |
| Salon Owalny w Hôtel Soubise/ fot. aasid.parsons.edu |
Ważnym twórcą dojrzałego rokoka we Francji był Germain Boffrand, łączący monumentalne klasycystyczne fasady z urządzonymi w stylu rokokowym wnętrzami. Był on projektodawcą wnętrza Hôtel Montmorency i Hôtel Soubise. Pełnił także rolę architekta na dworze Stanisława Leszczyńskiego. Połączenie klasycyzmu z rokokiem stanowi także Petit Trianion w parku wersalskim – pałacyk zaprojektowany przez Jacquesa-Ange Gabriela na plecenia Ludwika XV. Ten sam architekt stworzył też Plac Zgody (Place de la Concorde) w Paryżu.
Rokoko w krajach niemieckich
Niemcy jako pierwsi zaczęli wznosić całe budynki w stylu rokoko. Już na początku XVII powstały tam takie budowle jak, na przykład, zespół architektoniczny Zwinger czy Amalienburg. Podczas gdy we Francji rokoko rozwijało się głównie jako sztuka dekorowania wnętrz, w krajach niemieckich wydostało się ono na zewnątrz.
Pałac Zwinger powstał w latach 1711-1722 w Saksonii. Jego autorem był Matthäus Daniel Poppelmann. Jest to budowla na planie niemal kwadratowym, z dostawionymi po bokach dwoma prostokątami zakończonymi półkoliście. Pałac otoczony jest bogato zdobionymi niskimi galeriami z dużymi oknami.
 |
| Ogrody Pałacu Sanssouci/ fot. Steffen Heilfort (1.07.2006) |
Do Bawarii styl rokokowy przyniosła twórczość Josepha Effenera oraz Jeana-Françoisa de Cuvilliésa. Ten ostatni podjął się przebudowy pałacu elektorskiego (Residenz) w Monachium i wybudowania przy niem nowego teatru (Residenztheater). Kolejnym przedsięwzięciem architekta był kompleks parkowo-ogrodowy z letnią rezydencją elektora, tzw. Nymphenburg.
Na terenie Bawarii powstawały też rokokowe kościoły. Jednym z najważniejszych twórców architektury sakralnej tego stylu był Dominikus Zimmermann, który zaprojektował m.in. kościół w Steinhausen, Günzburgu i Wies. Ten ostatni z zewnątrz wygląda raczej skromnie, a jego bryła sprawia wrażenie ciężkiej. O jego rokokowym charakterze świadczą przede wszystkim nieregularne okna i wyszukana dekoracja wnętrza.
Zwolennikiem rokokowej architektury był Fryderyk II, za sprawą którego trafiła ona też na ziemie Prus. Na jego zlecenie Georg Wenceslaus von Knobelsdorf wzniósł w latach 1745-1747 Pałac Sanssouci w Poczdamie. Budowla ta charakteryzuje się długimi oknami sięgającymi podłogi. W jej centralnej części mieści się okrągły salon zwieńczony spłaszczona kopułą. Na terenie posiadłości powstał też zaprojektowany przez Johanna Gottfrieda Büringa pawilon i oranżeria Neue Kammern.
Rokoko w Polsce
Między 1732 a 1735 rokiem Zofia Sieniawska i jej mąż August Czartoryski zamówili u Juste-Aurele Meissonniera dekorację Złotego Salonu w Pałacu w Puławach. Artysta zaprojektował plafon, boazerie, supraporty i meble do wnętrza pokoju, co uważa się za pierwszy przejaw rokokowej architektury w Polsce. Temu samemu architektowi zlecił Franciszek Bieliński wykonanie wystroju wnętrz w swoim warszawskim pałacu.
Ważnym twórcą polskiego rokoka był Ślązak, Jan Krzysztof Glaubitz, autor wileńskiego kościoła św. Katarzyny, łączącego barok z tendencjami rokokowymi, a także bramy klasztoru Bazylianów oraz fasady kościoła Misjonarzy.
Ponadto w stylu rokokowym powstały:
Ratusz w Buczaczu
Pałac Opatów w Oliwie
Pałac Brüla w Warszawie
Kamienica Prażmowskich w Warszawie
Pałac biskupi w Ciążeniu
Kościół św. Szczepana Diakona w Mnichowie