Architektura klasycystyczna - cechy, przykłady dzieł i przedstawiciele

Sztuka klasycystyczna wzorowała się na osiągnięciach starożytnych Greków i Rzymian. Nie inaczej było w architekturze tego okresu. Styl klasycystyczny w architekturze rozwiał się intensywnie od połowy XVIII wieku w opozycji do przepychu i bogatego zdobnictwa baroku i rokoka.    

Pierwsze przejawy kryzysu baroku i rokoka można zaobserwować już na początku wieku na Wyspach Brytyjskich, gdzie barok nigdy nie był szczególnie rozpowszechniony i nie przejawiał się w takim przepychu jak na kontynencie. Nawiązania do antycznej prostoty, harmonii i proporcji widoczne są też w powstałych na początku wieku: skrzydle Luwru zaprojektowanym przez Claude`a Perraulta, berlińskich pałacach czy fasadzie bazyliki św. Jana w Rzymie autorstwa Alessandro Galilei.

Ważnym dziełem dla rozwoju architektury klasycystycznej była praca Joachima Winckelmanna pt. „Myśli o naśladowaniu dzieł greckich w malarstwie i rzeźbie”. Było to obszerne opracowanie na temat rozwoju i cech sztuki starożytnej. Autor wskazał na najbardziej istotne wyznaczniki piękna m.in. „szlachetną prostotę” i „spokojną wielkość”. W 1756 roku Giovanni Battista Piranesi przedstawił swoje szkice starorzymskich budowli. W ślad za nim poszli Stuart i Revett, tworząc ryciny doskonałych dzieł antycznych.

Panteon w Paryżu/ Jean-Christophe Benoist (31 V 2009)

Uniwersytet Humboldtów w Berlinie/ Friedrich Petersdorff (8 I 2010)

Zwolennikiem architektury klasycystycznej okazała się warstwa mieszczańska. W tym okresie powstawało wiele budynków użyteczności publicznej, teatrów, ratuszów, rynków, urzędów, szkół, szpitali, muzeów i sukiennic. Rozwiązania klasycystyczne były funkcjonalne i eleganckie, dobrze nadawały się do gęstej miejskiej zabudowy.

Przyjmuje się, że klasycyzm dominował do 1815 roku, choć tendencje klasycyzujące występowały nadal w XIX wieku. Współczesne przejawy tego stylu określa sie mianem neoklasycyzmu.

Podstawowe cechy klasycyzmu to harmonia, symetria, prostota w zdobnictwie, umiar i równowaga. Budowle klasycystyczne wznoszono najczęsciej na planie koła lub prostokąta, dbano, by były zwarte i symetryczne. Często kopiowano elementy architektury starożytnej i tak np.  stosowano kolumnady i portyki kolumnowe zwieńczone tympanonem, pilastry i płaskorzeźby. Okna najczęsciej projetowano duże, tak by wnętrza były naturalnie jasne. Podkreślano je płaskimi sufitami, białymi ścianami i podłużnym kształtem sal. Posługiwano się linią prostą w opozycji do falistych kształtów baroku i rokoka. Oszczędnie stosowano ornamenty, dominowały płaskorzeźby z motywami antycznymi: uskrzydlone lwy, hełmy, tarcze, szandary, wieńce i girlandy.

Teatr Wielki w Warszawie/ Marcin Białek (14 VIII 2009)

Przykłady:

Francja:

Panteon, Kościół św. Genowefy w Paryżu - J. G. Soufflot
Kościół Ste Philippe-du-Roule, Łuk Triumfalny w Paryżu -  J. F. Chalgrin
Skrzydło Luwru (Pavillon Marsan) Ch. Percier

Anglia:

Rezydencje wiejskie w Kenwood, budynki uniwersyteckie w Edynburgu – R. Adam

Niemcy:

Kościół św. Elzbiety w Berlinie K. F. Schinkel
Monopteros w Monachium, Kościół św. Ludwika w Monachium, Walhalla koło Ratyzbony, - L. von Kleze
Brama Brandenburska, teatr anatomiczny Wyższej Szkoły Weterynaryjnej w Berlinie - C. G. Langhans
Uniwersytet Humboldtów w Berlinie  - G. Wenzeslaus von Knobelsdorff

Włochy:

Dzieła G. B. Piranesi

Polska

Belweder w Warszawie
Biała Fabryka w Łodzi
Pałac Potockich w Warszawie
Teatr Wielki w Warszawie
Łazienki Królewskie w Warszawie
Pałac Wodzickich w Krakowie
Pałac w Wodzisławiu Ślaskim
Kościół Marcina Lutra w Bielsku-Białej
Kościół ewangelicko- augsburski w Sycowie
Klasycystyczny pałac w Żerkowie