Rządy Jakobinów w okresie rewolucji francuskiej - terror jakobiński - na czym polegał? Charakterystyka

Jakobini byli początkowo jedną z wielu frakcji (klubów) politycznych, powstałych po zwycięstwie rewolucji francuskiej i starających się zdobyć jak największą władzę, by  wprowadzić swoją wizję rewolucji. Powstali w roku 1789 jako Klub Bretoński, prędko dosyć zmienili nazwę na Stowarzyszenie Przyjaciół Konstytucji. Nazwa „jakobini” bierze się od miejsca spotkań,  klasztoru dominikańskiego (dominikanów zwano jakobinami) w Paryżu.

Poglądy jakobinów na rewolucję i kształt nowego państwa były daleko bardziej radykalne niż ich przeciwników politycznych – żyrondystów i skupiały się wokół utworzenia prawdziwej republiki, zniesienia monarchii i „oczyszczenia społeczeństwa”.  Jakobini wyznawali zasadę „cel uświęca środki”, stąd też nie mieli oporu z wykorzystywaniem do swoich celów organizacji jeszcze bardziej radykalnych od nich samych – jak Sankiuloci i ich odłam, zwany „Wściekłymi”. Ci fanatycy rewolucji, rekrutujący się głównie z najniższych warstw społeczeństwa, pozwolili jakobinom na przejęcie władzy.

Pozycja żyrondystów, jako bardziej umiarkowanego skrzydła rewolucji, słabła znacząco, w miarę klęsk armii francuskiej w wojnie z I koalicją i coraz ściślejszym sojuszem jakobinów ze środowiskami skrajnymi.  Powołanie przez żyrondystów Komisji Dwunastu, mającej na celu ukrócenie samowoli Wściekłych i Sankiulotów odniosło wręcz odwrotny skutek – 2 czerwca 1793 roku w wyniku wystąpień ludności miejskiej Paryża aresztowano przywódców żyrondystów, a władzę uchwycili jakobini.

W pierwszych miesiącach rządów jakobini zajęli się niszczeniem pozostałości feudalnych i wprowadzaniem nowego porządku społecznego. Chłopi dostali wtedy na własność ziemię przez nich użytkowaną. Jednocześnie władze jakobińskie uchwaliły nową konstytucję, niezwykle wręcz postępową, ale nigdy nie wprowadzoną w życie (oficjalnie miało się to stać dopiero po zakończeniu wojen z przeciwnikami Francji). Rozpoczęto jednocześnie zakrojoną na szeroką skalę mobilizację państwa i ogłoszono „pospolite ruszenie”, które miało dać armiom rekruta niezbędnego do obrony rewolucji. Jakobini bardzo ostro zwalczali religię, starając się ją wyrugować, a przejściowo zastąpić „kultem Rozumu”. Aby całkowicie odciąć się od starego porządku, wprowadzono także nowy kalendarz, całkowicie zrywający z tradycjami juliańsko – gregoriańskimi. Te ostatnie zmiany były akceptowane jednak bardzo opornie.

W sferze gospodarczej jakobini starali się utrzymywać swoje poparcie u biedoty i radykałów miejskich, stąd też między innymi ustawy o cenach maksymalnych za produkty. Okazało się to posunięciem złym, bowiem w dłuższej perspektywie oznaczało ono paradoksalnie trudniejszą dostępność wielu produktów, które nie opłacało się na przykład sprzedawać po nowych cenach, bądź też ograniczano pensje pracownikom, by sprzedaż przynosiła zysk. Podobnie negatywne skutki miały zakazy handlu z zagranicą.

Aby ugruntować swoją władzę w państwie, jakobini rozpoczęli fizyczną eliminację przywódców wrogich im stronnictw. Proces i egzekucja Georges'a Dantona (5.04.1794) były początkiem fali terroru, gdzie na śmierć skazywano ludzi podejrzewanych o sprzyjanie wrogom rewolucji. Większość z tych oskarżeń była oczywiście bezpodstawna. Fale represji i egzekucji zataczały coraz większe kręgi, wykraczając znacznie poza granice Paryża. Dokładnej liczby ofiar nie da się precyzyjnie ustalić, szła ona jednak na pewno w tysiące.

Kumulujące się napięcie i zmęczenie rządami jakobińskimi dało ostatecznie swój upust w zawiązaniu się spisku przedstawicieli różnych stronnictw politycznych, a nawet umiarkowanych jakobinów – spisek termidoriański. W jego wyniku Maksymilian Robespierre został aresztowany, a następnie stracony wraz z większością swoich współpracowników (27 – 28.07.1794). Władze w państwie przejął pięcioosobowy Dyrektoriat.