Dzikie Pole było staropolską nazwą dzisiejszego Zaporoża. Od XV w. na te obszary zaczęli przybywać liczni uchodźcy – w szczególności chłopi pańszczyźniani ale również i szlachta. Wybierali oni ten obszar ze względu na praktyczny brak jakiejkolwiek władzy na tych terenach. Z nich w późniejszym okresie uformowała się Kozaczyzna.
Już w XVI w. nastąpił gwałtowny wzrost liczby Kozaków, którzy utworzyli swoiste bractwo żołnierskie – nie uznające żadnej władzy. W następnym wieku sporządzono pierwszy rejestr kozacki. Ówczesny król polski w swoich działaniach wobec Kozaków, starał się m. in. powstrzymać ich od najazdów na obszary tureckie.
Powstanie Chmielnickiego – Przyczyny
Walki kozacko – tatarskie i napady Kozaków na Krym oraz czarnomorskie wybrzeża Turcji, powodowały napięcia w stosunkach Polski z Turcją. Wysoka Porta żądała od Rzeczypospolitej, by ukróciła samowolę kozacką.
Natomiast sytuacja Kozaków na Ukrainie nie przedstawiała się dobrze. Tam bowiem większość magnatów oraz szlachty uważała Kozaków za chłopów, których próbowali podporządkować sobie administracyjnie i wykorzystać przy tym ekonomicznie. Z drugiej strony Kozacy samych siebie postrzegali za niemal równych szlachcie.
Opór przeciwko narzucaniu poddaństwa przerodził się walkę zbrojną. W latach 1591 – 1593 miało miejsce powstanie Krzysztofa Kosińskiego, następnie w latach 1595 – 1596 powstanie Semena Nalewajko. Kolejno dochodziło do powstań również roku 1625 – Żmajły, 1630 – Fedorowicza oraz 1638 – Pawluka.
Dodatkowo podstawą postań kozackich stał się również konflikt religijny. Kozacy podobnie jak ludność ukraińska byli wyznania prawosławnego. W latach 1595 – 1596 doprowadzono – na dwóch kolejnych synodach brzeskich, do zawarcia unii między Kościołami prawosławnym i katolickim.
Nowy Kościół unicki pozyskał w prawdzie większość hierarchii prawosławnej w Rzeczpospolitej, nie zdołał jednak przy tym pozyskać wyznawców Kościoła prawosławnego. Prawosławie znalazło bowiem obrońców przede wszystkim w Kozakach. To właśnie ci ostatni obronę prawdziwej religii greckiej, wysuwali na czoło swoich haseł w walce z Rzeczpospolitą.
Do wybuchu powstania Bohdana Chmielnickiego doprowadził wzrost niezadowolenia Kozaków z polityki króla Władysława IV Wazy – zaniechanie planów wojny z Turcją oraz zwiększenie rejestru kozackiego.