Konfederacja Szwajcarska (Szwajcaria)
TERYTORIUM PAŃSTWA
Powierzchnia: 41,28 tys. km2 (jest jednym z mniejszych państw Europy), jeden z krajów alpejskich, nie ma dostępu do morza.
Kształtowanie się granic Szwajcarii miało miejsce w Średniowieczu i na początku Ery Nowożytnej (XIII-XVI w.) i było efektem wyłamywania się alpejskich gmin miejskich i wiejskich spod władzy feudałów południowoniemieckich (m.in. Habsburgów), francuskojęzycznych (m.in. książąt sabaudzkich) i włoskich. Państwo i jego istniejące już granice uzyskały uznanie międzynarodowe dopiero w traktacie westfalskim (1648), kończącym wojnę trzydziestoletnią. Ostatecznie przebieg granic ustalił kongres wiedeński w 1815 roku (później miały miejsce już tylko drobne korekty).
LUDNOŚĆ
Liczba ludności (2011 r.): około 7,8 mln mieszkańców;
Gęstość zaludnienia: około 189 osób/km2 (znacznie więcej niż w Polsce);
Dodatni przyrost naturalny (2010 r.): +2,3‰, i dodatnie saldo migracji (jedno z większych w Europie) odpowiadają za wzrost liczby ludności – o prawie 1 mln od 1990 roku;
Ludność Szwajcarii jest starsza niż Polski – osoby w wieku co najmniej 65 lat stanowią prawie 17% mieszkańców kraju (w Polsce 13,6%). Struktura płciowa społeczeństwa jest niemalże zrównoważona – na każdych 100 mężczyzn przypadają średnio 103 kobiety;
Grupy etniczne: Szwajcarzy są narodem, spajanym przez wspólną historię, dzielącym się jednak na trzy grupy językowe, w Szwajcarii centralnej, wschodniej i północnej przeważają osoby mówiące językiem niemieckim (dialekt alemański tego języka, zwany Schwytzerdütsch, znacznie różniący się od języka urzędowego RFN - Hohdeutsch) – w spisie powszechnym z roku 2000 język niemiecki jako ojczysty podało ponad 70% Szwajcarów, na zachodzie przeważają osoby mówiące dialektem języka francuskiego, na południu zaś dialektem tessyńskim języka włoskiego i językiem retoromańskim (używające go osoby zamieszkujące w kantonie Gryzonia, uważają się za potomków starożytnych Retów, którzy po podboju rzymskim ulegli romanizacji). Dużo jest również imigrantów. W roku 2009 ich całkowita liczba (rezydenci) była szacowana na ponad 1,7 mln osób (Włosi Niemcy, Portugalczycy, Serbowie, Francuzi, Turcy, Kurdowie, Albańczycy i inni);
Około 20% mieszkańców Szwajcarii to ateiści, i agnostycy. Wśród pozostałej (większej) części ludności kraju dominują chrześcijanie: rzymscy katolicy i protestanci z Szwajcarskiego Kościoła Reformowanego (w kantonach niemieckojęzycznych głównie zwingliści, w kantonach francuskojęzycznych kalwiniści). Największą mniejszością religijną są muzułmanie.
STOLICA I INNE DUŻE MIASTA
Konfederacja Szwajcarska nie ma oficjalnej stolicy. Siedzibą rządu jest Berno. Liczy ono ok. 123 tys. mieszkańców. Nie jest to jednak największe pod względem liczby ludności miasto Szwajcarii. Tym jest Zurych (>371,5 tys. mieszkańców). Więcej mieszkańców (100-200 tys.) niż Berno mają też: Genewa, Bazylea i Lozanna.
Ludność miejska stanowi w Szwajcarii ponad 73% ogółu ludności kraju (znacznie więcej niż w Polsce).
STRUKTURA PAŃSTWA I STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE
Szwajcaria jest państwem federalnym składającym się z 26 kantonów, o bardzo szerokiej autonomii, mające własne konstytucje, parlamenty, rządy, sądy i policję.
Szwajcaria czasami określana jest czasami jako demokracja referendalna – wiele decyzji dotyczących zarówno spraw całej federacji, jak i poszczególnych kantonów rozstrzygana jest przez wszystkich mieszkańców w ramach referendów (w niektórych kantonach odbywają się też wiece kantonalne, na których każdy obywatel może wypowiedzieć się w każdej sprawie).
O sprawach dotyczących całej federacji decydują Zgromadzenie Federalne (parlament) i Rada Federalna (rząd).
Ważnym elementem stosunków Szwajcarii z innymi państwami jest jej neutralność w konfliktach europejskich (ogłoszona na Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku).
Nie jest członkiem (a jej ludność nie wyraża zgody nawet na rozpoczęcie negocjacji w tej sprawie) Unii Europejskiej ani Europejskiego Obszaru Gospodarczego (obok UE należą do niego Norwegia, Islandia i Liechtenstein). Łączą ja jednak z UE specjalne stosunki dwustronne (Szwajcaria jest m.in. członkiem Układu z Schengen, ale w zamian dopłaca do funduszy UE). Dopiero od 2002 roku jest Szwajcaria członkiem ONZ (ale przed II Wojną Światową była jednym z założycieli Ligi Narodów). Jest członkiem Światowej Organizacji Handlu, EFTA i Rady Europy.
Neutralność powodowała, ze właśnie w szeregu szwajcarskich miastach zlokalizowane zostały siedziby organizacji międzynarodowych. W Lozannie swoja siedzibę ma Międzynarodowy Komitet Olimpijski, w Genewie znajduje się europejska siedziba ONZ oraz siedziby szeregu jej agend: Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców, jak również Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
Szwajcaria jest krajem górzystym. Południową, południowo-zachodnia i wschodnią cześć kraju zajmują Alpy. Na północ od nich położona jest Wyżyna Szwajcarska (to tu mieszka większość Szwajcarów). Północno-wschodnią część Szwajcarii zajmują góry Jura (wysokość w Szwajcarii 1 679 m n.p.m. – Mont Tendre). Najniższy punkt w Szwajcarii położony jest nad Jeziorem Maggiore w kantonie Ticino na południowym krańcu Włoch (177 m n.p.m.).
Alpy zajmują około 2/3 powierzchni kraju. Najwyższe pasma alpejskie to: Alpy Pennińskie leżące na granicy z Włochami (z najwyższym – leżącym na granicy – szczytem Szwajcarii Dufourspitze – 4 634 m n.p.m. i słynnym szczytem Matterhorn), Alpy Berneńskie (dalej na północ z najwyższym szczytem Finsteraarhorn – 4 274 m n.p.m.) i Alpy Retyckie na granicy włosko-szwajcarsko-austriackiej (z najwyższym szczytem Piz Bernina – 4 049 m n.p.m.). To właśnie najwyższe szczyty tych pasm przekraczają wysokość 4 000 m n.p.m. (szczytów takich jest w Szwajcarii 48).
Wody rzek płynących w Szwajcarii zasilają 4 morza. Największą część Szwajcarii zajmuje dorzecze Renu (z dopływami Aare i Tur, Ren ma tu swoje źródła, długość rzeki w granicach Szwajcarii 375 km – częściowo jako granicą z Austria i Niemcami), który wpada do Morza Północnego. Wschodnie krańce Szwajcarii odwadnia rzeka Inn – dopływ Dunaju wpadającego do Morza Czarnego, a południowe krańce rzeka Ticino, dopływ Padu wpadającego do Morza Adriatyckiego. Wreszcie Szwajcarie zachodnia odwadnia Rodan (ma źródła w Alpach Berneńskich, w granicach Szwajcarii jego długość wynosi 264 km).
Na Renie w kantonie Szafuza zlokalizowany jest wodospad Rheinfall, charakteryzujący się największym przepływem wody spośród wodospadów europejskich.
W Szwajcarii zlokalizowane jest ponad 1 500 jezior (polodowcowych). Największe z nich: Jezioro Bodeńskie (ok. 535 km2) i Jezioro Genewskie (ok. 580 km2) zlokalizowane są na granicach Szwajcarii z sąsiadami. Największe jezioro w całości położone w Szwajcarii to Neuchâtel (215 km2). Inne duże jeziora szwajcarskie to m.in.: Maggiore, Jezioro Czterech Kantonów i Jezioro Zurychskie. Jeziora szwajcarskie sa czesto bardzo głebokie (ponad 300 m głębokości).
Jest też Szwajcaria krajem wielu lodowców. Najdłuższym lodowcem alpejskim jest lodowiec Aletsch (23,6 km długości w 2002 roku), położony w Alpach Berneńskich.
Górski charakter terytorium Szwajcarii powoduje, ze wyraźnie zaznacza się tam piętrowość klimatyczna i roślinna. Na Wyżynie Szwajcarskiej średnia temperatura roczna powietrza wynosi 9°C. W górach temperatura powietrza jest znacznie (średnio nawet o kilkanaście °C) niższa ale wyższe są tam opady (nawet powyżej 2 500 mm rocznie). Cieplej jest na południu Szwajcarii, w kantonie Ticino. Często wieją tam ciepłe wiatry katabatyczne (opadające), zwane fenami.
Lasy pokrywają ok. 30% powierzchni Szwajcarii. U podnóża gór roślinnością naturalną są lasy liściaste, w górach zaś lasy świerkowe. Powyżej nich dominują zarosla kosodrzewiny i różaneczników, jeszcze wyżej laki górskie i piętro skalne
Obszary alpejskie są siedliskami wysokogórskich gatunków zwierząt – kozic, koziorożców, świstaków.
GOSPODARKA
PKB Szwajcarii w 2010 roku wyniósł prawie 528 mld dolarów amerykańskich (więcej niż PKB Polski), a w przeliczeniu na 1 mieszkańca (wg parytetu siły nabywczej) 46 581 dolarów amerykańskich (więcej niż we wszystkich krajach Unii Europejskiej). Udział usług w tworzeniu PKB Szwajcarii wynosił 62% (w tym duży udział usług bankowych), zaś przemysłu ok. 34%.
Słabe gleby, wysokie opady i urozmaicona rzeźba terenu powodują, że w produkcji rolnej dominuje hodowla (gł. bydła mlecznego, a mleko jest podstawą produkcji sera i mlecznej czekolady). Uprawia się (Wyżyna Szwajcarska) pszenicę, jęczmień, buraki cukrowe, a w zachodniej części kraju winorośl.
Przemysł Szwajcarii jest wysoko rozwinięty, wytwarzając na eksport produkty wysoko przetworzone.
Brak jest tu większych złóż surowców mineralnych (wydobywa się sól kamienna i surowce skalne).
Energię elektryczną dostarczają głównie elektrownie wodne i elektrownie jądrowe.
W Szafuzie i Neuhausen, w sąsiedztwie hydroelektrowni znajdują się huty aluminium.
Dominuje przemysł farmaceutyczny i biomedyczny – m.in. produkcja protez (Novartis, Roche), maszynowy (ABB – branża elektroenergetyczna, Sulzer Brothers – pompy, silniki i inne), precyzyjny i jubilerski (zegarki firm Montres Rolex, Pattek Philippe i innych) i spożywczy (koncern Nestlé i inne). Główne ośrodki przemysłowe Szwajcarii to: Zurych i Winterthur oraz w przypadku produkcji zegarków Genewa i Chaux-le-Fond. Produkty przemysłowe stanowią ponad 90% wartości szwajcarskiego eksportu. Bilans handlowy Szwajcarii jest dodatni.
Dzięki neutralności kraju oraz utrzymywanej do niedawna tajemnicy handlowej Szwajcaria stała się ważnym centrum bankowym (Zurych, Bazylea, Genewa). Szwajcarskie banki należą do największych pod względem depozytów na świecie (np. Schweizerischer Bankverein z siedziba w Bazylei ma depozyty wartości ok. 124 mld USD). W Szwajcarii mają swoje siedziby też liczne towarzystwa ubezpieczeniowe. Szwajcaria jest ważnym węzłem transportowym pomiędzy Włochami a krajami leżącymi na północ od Alp. Przewozy na terenie Szwajcarii są często przewozami kombinowanymi – samochody ciężarowe przewozi się na wagonach kolejowych. Bariera Alp wymusiła konieczność budowy tuneli. Są to tunele kolejowe – Simplon (19,8 km długości), czy Lötschberg (34,6 km) pomiędzy miejscowościami kantonu Berno i kantonu Valais.
Szwajcaria jest też ważnym celem dla turystów – zwłaszcza miłośników narciarstwa alpejskiego. Do bardziej znanych stacji narciarskich w Szwajcarii należą: Zermatt, Davos, St. Moritz.