PANSTWA EUROPY PÓŁNOCNEJ – ICH TERYTORIUM I LUDNOŚĆ
Wśród krajów Europy Północnej wyróżniają się państwa nordyckie: Islandia, Norwegia, Szwecja, Dania i Finlandia.
Łączy je wspólna przeszłość – wielokrotnie tworzyły unie polityczne. Islandia była prowincją duńską od XIV wieku do XX wieku, Norwegia zaś od wieku XIV do XIX. Potem Norwegia przez 100 lat związana była ze Szwecją. Z kolei Finlandia od XII wieku aż do podboju przez Rosję w wieku XVIII i XIX podlegała Szwecji. Świadectwem wspólnej historii są podobne flagi, zawierające krzyż nordycki, wspólna religia państwowa – luteranizm (chociaż współcześnie społeczeństwa państw nordyckich są silnie zeświecczone), wspólna nazwa waluty (korona podzielna na 100 öre – poza Finlandią).
W tej grupie państw jeszcze silniejsze więzy łączą kraje skandynawskie – Norwegię, Danię i Szwecję. Ich mieszkańcy (ale również mieszkańcy Islandii) posługują się językami germańskimi (język fiński nie jest językiem indoeuropejskim – pokrewne mu są języki: estoński, karelski), mają wspólną tradycję religii i mitologii przedchrześcijańskiej (z takimi bóstwami jak Odyn i Thor) oraz łupieżczych wypraw morskich na inne kraje europejskie (tradycja Wikingów).
Poza Danią, w krajach tych występuje zjawisko dnia i nocy polarnej (część ich terytorium połozóna jest na północ od koła podbiegunowego północnego). Pojawia się ta też często zorza polarna.
Największym i najbardziej ludnym krajem nordyckim jest Szwecja (powierzchnia ponad 450 tys. km2 – 5. pod względem powierzchni państwo Europy uwzględniając Federację Rosyjską i 9,38 mln mieszkańców – dopiero 17. państwo europejskie pod względem liczby ludności).
Kolejne pod względem powierzchni państwa nordyckie to:
- Norwegia (powierzchnia ponad 385 tys. km2, łącznie ze Svalbardem – 6. pod względem powierzchni państwo Europy uwzględniając Federację Rosyjską i prawie 4,89 mln mieszkańców),
- Finlandia (powierzchnia ponad 338,4 tys. km2, – 8. pod względem powierzchni państwo Europy uwzględniając Federację Rosyjską i ponad 5,35 mln mieszkańców),
- Islandia (powierzchnia ponad 103 tys. km2 i tylko 317 tys. mieszkańców – mniej ludności mają tylko mikropaństwa europejskie, takie jak Monako)
oraz Dania (powierzchnia prawie 43,1 tys. km2, jedno z mniejszych państw europejskich i ponad 5,5 mln mieszkańców – drugie najbardziej ludne państwo nordyckie).
Wśród tych państw tylko rolnicza Dania charakteryzuje się dużą gęstością zaludnienia (ponad 128 osób/km2 – więcej niż w Polsce). Pozostałe kraje są słabo zaludnione: prawie 20 osób/km2 w Szwecji, prawie 18 osób/km2 w Finlandii, prawie 13 osób/km2 w Norwegii (uwzględniając Svalbard i Jan Mayen) i tylko nieco ponad 3 osoby/km2 w Islandii (najrzadziej zaludnione państwo Europy).
Struktura wiekowa społeczeństw państw nordyckich nieco różni się od struktury wiekowej społeczeństwa polskiego. Poza Islandią udział osób starszych niż 64 lata jest tam większy niż w Polsce (w Szwecji aż 18,5% w 2011 roku). Równocześnie większy niż w Polsce jest udział grup wiekowych do 19 roku życia (polityka społeczna i równości płci sprzyja bowiem w tych krajach większej rozrodczości). W efekcie przyrost naturalny w tych krajach jest dodatni i należy do wyższych w Europie (+9,1‰ w Islandii i +4,1 w Norwegii - wpływa też na to duży przyrost naturalny wśród imigrantów).
Wysoki poziom życia powoduje również, że państwa te mają dodatnie saldo migracji. W Norwegii w 2013 roku ok. 12% mieszkańców ma przynajmniej 1 rodzica, który nie urodził się w Norwegii. Ponad 2 mln mieszkańców Szwecji urodziło się za granicą lub ma co najmniej 1 rodzica, który za granica się urodził. Wśród imigrantów w Szwecji, Norwegii i Islandii stosunkowo liczni są Polacy.
Wyjątkiem jest Islandia – w połowie poprzedniej dekady boom gospodarczy przyciągnął tam wielu robotników zza granicy, z których większość wyjechała po wybuchu kryzysu finansowego z 2008 roku. Islandia jest jedynym z państw, w którym w społeczeństwie nieznacznie przeważają mężczyźni.
Większość ludności krajów nordyckich to ludność miejska – współczynnik urbanizacji wynosi 93,4% w Islandii (większość ludności mieszka w stolicy kraju - Reykjaviku), 86,9% w Danii, 85,1% w Finlandii, 84,7% w Szwecji i 79,4% w Norwegii.
Największym miastem północnej Europy jest stolica Szwecji – Sztokholm (prawie 2 mln mieszkańców w zespole miejskim). Mniejsze są: stolica Norwegii – Oslo (ponad 1,5 mln mieszkańców w zespole miejskim, jedno z najdynamiczniej rosnących i najdroższych dużych miast Europy), stolica Finlandii – Helsinki (ponad 1,35 mln mieszkańców w zespole miejskim) i stolica Danii – Kopenhaga (ponad 1,18 mln mieszkańców w zespole miejskim). Do dużych miast należą też szwedzkie: Göteborg (ponad 925 tys. mieszkańców w zespole miejskim) i Malmö (ponad 670 tys. mieszkańców w zespole miejskim). Stolica Islandii – Reykjavik i przyległa aglomeracja zamieszkana jest przez ponad 200 tys. mieszkańców.
Ważną mniejszością narodową w krajach nordyckich są Saamowie (Lapończycy), lud dawniej koczowniczy (hodowla reniferów) zamieszkujący północne regiony Szwecji, Finlandii i Norwegii (ponad 150 tys.).
W Szwecji główną mniejszością narodową są Finowie (ok. 5% mieszkańców), a w Finlandii Szwedzi (5,5% - m.in. Wyspy Alandzkie i wybrzeża Zat. Botnickiej). W Finlandii zamieszkuje tez pewna mniejszość karelska (pokrewna językowo Finom). Niewielka niemiecka mniejszość mieszka w Danii w regionie graniczącym z RFN.
Religią państwową (przyjętą w XVI wieku przez dynastie panujące w państwach skandynawskich) jest chrześcijaństwo w odmianie luterańskiej. W Danii Luteranie stanowią 79% ludności (2013), w Islandii (2013), Finlandii (2012) i Norwegii (2011) 76% społeczeństwa, w Szwecji 69% (2010). Jednak tylko kilka % mieszkańców krajów skandynawskich regularnie uczestniczy w życiu religijnym kościołów, których formalnie jest członkiem.
Wzrasta liczba ateistów – 13,5% w Norwegii w 2011 roku, 22% w Finlandii, ok. 23% w Szwecji i Islandii, 24% w Danii oraz muzułmanów (imigranci) – 2,2% w Norwegii, 3% w Danii, 5% w Szwecji. W Finlandii stosunkowo liczna jest grupa prawosławnych (efekt ponad 100-letnich rządów rosyjskich).
STRUKTURA TERYTORIALNA PAŃSTWA I STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE
Dania, Norwegia i Szwecja są monarchiami konstytucyjnymi, Finlandia i Islandia to republiki.
W skład Finlandii i Danii wchodzą terytoria autonomiczne. Terytorium autonomicznym Finlandii, posiadającym własny parlament i rząd są zamieszkalne głównie przez mniejszość szwedzką Wyspy Alandzkie na środkowym Bałtyku. Bardzo szeroką autonomię mają 2 terytoria zależne Królestwa Danii – Wyspy Owcze (leżące na Morzu Północnym na północ od wybrzeży Wielkiej Brytanii) oraz należąca geograficznie już do Ameryki Północnej i zamieszkała głównie przez Inuitów Grenlandia (największa wyspa na świecie). Oba te terytoria nie są częściami Unii Europejskiej (której członkiem jest sama Dania).
Norwegia poza swą częścią kontynentalną obejmuje też szereg wysp na Północnym Atlantyku - archipelag Svalbard (pod zwierzchnictwem Norwegii od 1920 roku, kilkanaście większych wysp i kilka tysięcy niewielkich wysepek – największe to Spitsbergen o powierzchni ponad 37,5 tys. km2 i Ziemia Północno-Wschodnia o powierzchni prawie 14,5 km2),
- Wyspa Niedźwiedzia
i wyspa Jan Mayen.
Norwegia rości sobie też prawo do pewnych terytoriów w Antarktyce. Należy też do niej pokryta lodem, nie zamieszkana Wyspa Bouveta na południowym Atlantyku.
Dania (od 1973 roku), Szwecja i Finlandia (od 1995 roku) są członkami Unii Europejskiej. Norwegia i Islandia do Unii Europejskiej nie należą, chociaż są członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (umożliwia swobodny przepływ towarów i osób między krajami UE a Islandią i Norwegią, m.in. w zamian za łożenie do wspólnej unijnej kasy). W Norwegii i Islandii trwa od dawna dyskusja wewnętrzna nad przystąpieniem do UE. Na razie przeważają jednak przeciwnicy ściślejszych związków z resztą Europy.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
Wszystkie kraje nordyckie mają dostęp do morza i długą linię brzegową. Finlandia położona jest nad Morzem Bałtyckim (gł. nad Zatoką Botnicką i Zatoką Fińską tego morza), Szwecja nad Morzem Bałtyckim i Cieśninami Duńskimi łączącymi je z Morzem Północnym (m.in. Kattegatem i Skagerrakiem), Dania nad Morzem Bałtyckim i Morzem Północnym, Norwegia nad Morzem Północnym, Morzem Norweskim i Morzem Barentsa.
Islandia jest wyspą (o powierzchni ok. 103,1 km2) otoczoną wodami północnego Atlantyku (od Grenlandii oddziela ją szeroka Cieśn. Duńska), o urozmaiconej linii brzegowej z licznymi półwyspami i zatokami (niektórymi o charakterze fiordów) na zachodnim i północnym wybrzeżu kraju.
Również Dania jest krajem w dużym stopniu wyspiarskim – wyspy (jest ich ponad 400) stanowią ok. 30% powierzchni kraju. Największe z tych wysp – Zelandia (>7 tys. km2, leży na niej stolica kraju – Kopenhaga), Fionia (prawie 3 tys. km2), Lolland (1,2 tys. km2) położone są w Cieśninach Duńskich (Kattegat, Sund, Wielki Bełt i Mały Bełt). Na południowym Bałtyku (na północ od polskiego wybrzeża) leży duńska wyspa Bornholm (ok. 588 km2). Reszta terytorium Danii (ok. 70%) położone jest na Płw. Jutlandzkim.
Norwegia i Szwecja położone są na Płw. Skandynawskim. U wybrzeży Szwecji położone są 2 duże wyspy bałtyckie – Gotlandia (3,1 tys. km2) i Olandia (1,35 tys. km2).
Wybrzeża Norwegii są bardzo rozczłonowane przez długie, wąskie, głębokie i rozgałęzione zatoki zwane fiordami. Powstały one przez zatopienie na skutek podniesienia się poziomu morza ujściowych odcinków U-kształtnych dolin polodowcowych. Najdłuższe fiordy to: Sognefjord (o długości 203 km i głębokości do ok. 1 300 m), Hardangerfjord (o długości ok. 180 km), Trondheimsfjorden (ok. 130 km długości), Porsangerfjorden i Oslofjord (leży nad nim stolica kraju). U wybrzeży Norwegii leżą też 2 archipelagi wysp: Lofoty i Vesterålen.
Na Morzu Bałtyckim u południowych wybrzeży Finlandii i wybrzeży środkowej Szwecji zlokalizowane są tysiące przeważnie niewielkich wysepek zwanych szkierami. Są to polodowcowe formy rzeźby – mutony/barańce zalane przez podnoszące się wody Bałtyku. Największym ich skupieniem jest archipelag Wysp Alandzkich położony pomiędzy Szwecją a Finlandią.
Środowisko fizyczno-geograficzne państw Europy Północnej jest zróżnicowane.
Geologicznie wschodnia część regionu (Finlandia, większość Szwecji i Finnmark w północnej Norwegii) stanowią fragment prekambryjskie tarczy bałtyckiej (fennoskandzkiej).
Większość Norwegii i zachodnia Szwecja to obszar kaledońskich (staropaleozoicznych) ruchów górotwórczych.
Płw. Jutlandzki w Danii jest geologicznie młodszy – w jego podłożu dominują skały mezozoiczne i kenozoiczne.
Młoda geologicznie jest też Islandia (trzeciorzędowa i czwartorzędowa), zbudowana ze skał wulkanicznych tworzących się w strefie ryftowej (w obszarze plamy gorąca Grzbietu Północnoatlantyckiego). Na Islandii jest około 130 wulkanów (z tego kilkanaście było aktywnych w ostatnim 1000-leciu, kiedy wyspa była zamieszkana). Wśród wulkanów wyróżniają się: Askja, Hekla (jeden z najaktywniejszych) i Laki (wulkan szczelinowy). Najwyższy szczyt Islandii (Hvannadalshnúkur, o wysokości 2 109 m n.p.m.) jest pozostałością materiału skalnego wypełniającego komin zniszczonego przez erozje wulkanu i sterczy jako nunatak nad lodowcem Vatnajökull. Inne świadectwa aktywności tektonicznej i wulkanicznej w Islandii to częste trzęsienia ziemi i gorące źródła (w tym gejzery). Energia wnętrza Ziemi (geotermalna) jest powszechnie wykorzystywana w Islandii do ogrzewania domów.
W plejstocenie Płw. Skandynawski stał się obszarem źródłowym lądolodu skandynawskiego, który pokrywał również dużą część Wysp Brytyjskich, Europy Środkowej i Wschodniej. Pozostałościami po lądolodzie są wygłady i rysy lodowcowe, mutony (zatopione przez wody morskie tworzą wybrzeże szkierowe), osady glacjalne (w tym głazy narzutowe) i fluwioglacjalne, formy rzeźby takie jak wzgórza moreny czołowej (np. Salpausselkä w południowej Finlandii) ozy (np. Punkaharju w Finlandii), jeziora polodowcowe i fiordy. Po zaniku lądolodu obserwowane są powolne ruchy izostatyczne, prowadzące do podnoszenia się środkowej Skandynawii.
W Islandii na przedpolu czap lodowych rozwijają się równiny sandrowe.
Wśród krajów nordyckich najbardziej górzysta jest Norwegia.
Przez całą Norwegię z południa na północ (oraz w Szwecji wzdłuż granicy z Norwegią) ciągną się Góry Skandynawskie. Długość pasma wynosi około 1 800 km, a szerokość nawet ponad 500 km. Te stare góry (sfałdowane w orogenezie kaledońskiej) były później wielokrotnie wypiętrzane (mają charakter gór zrębowych). W ich rzeźbie obok płaskowyżów (zwanych fieldami) występują głębokie doliny (w Norwegii są one często zalane przez wody Atlantyku tworząc fiordy). Najwyższy szczyt Gór Skandynawskich i jednocześnie Norwegii to Galdhøpiggen (2 469 m n.p.m.). Również w Górach Skandynawskich położony jest najwyższy szczyt Szwecji – Kebnekaise (2 117 m n.p.m.) i Finlandii (Haltiatunturi, leżący na granicy z Norwegią (1 328 m n.p.m.).
W Górach Skandynawskich zlokalizowane są liczne lodowce. Pokrywają one płaskowyże (fieldy, z których spływają w różne strony). Ten typ lodowców, różniący się od występujących w Alpach lodowców dolinnych nazywamy lodowcami fieldowymi. Największym z nich jest Jostedalsbreen w południowej Norwegii, który ma powierzchnię ma 487 km2 (jest to też największy lodowiec kontynentalnej Europy). Lodowce występują też na wyspie Jan Mayen, na archipelagu Svalbard (lodowce pokrywają ok. 60% jego powierzchni) oraz na Islandii (mają tam głównie formę czap lodowych pokrywających ok. 10% powierzchni kraju, największa z nich, Vatnajökull – o powierzchni ok. 8,3 tys. km2 – jest największym lodowcem Europy).
W rzeźbie terenu Szwecji przeważają wyżyny (80% powierzchni tego kraju charakteryzuje się wysokością bezwzględną w zakresie od 100 do 500 m n.p.m.). Również na Islandii dominują płaskowyże wyżynne, nad którymi wznoszą się szczyty wulkaniczne.
Finlandia i Dania są przeważnie nizinne. W Finlandii nieco wyżej położona jest część północna i wschodnia (Wyżyna Lapońska i Maanselkä na granicy z Rosją).
Na Płw. Skandynawskim, w Finlandii i na Islandii występują liczne jeziora. Największymi są mające tektoniczną genezę jeziora szwedzkie: Wener (ponad 5,5 tys. km2 – 3. pod względem powierzchni jezioro w Europie), Wetter (prawie 1,9 tys. km2) i Melar (ok. 1,1 tys. km2). Więcej jezior istnieje w Finlandii, gdzie na południu tworzą Pojezierze Fińskie (z ponad 50 tys. jeziorami). Największe z nich są jeziora: Saimaa (właściwie system jezior o powierzchni 4,4 tys. km2 – 4. pod względem wielkości jezioro w Europie) i Päijänne (o powierzchni ponad 1 tys. km2). Trzecie pod względem powierzchni jezioro w Finlandii – Inari (też o powierzchni nieco ponad 1 tys. km2) położone jest na północy kraju – w Laponii.
Rzeki w krajach skandynawskich, w Finlandii i na Islandii są stosunkowo krótkie, ale zasobne w wodę, a duży spadek (zwłaszcza rzek norweskich, islandzkich i fińskich) powoduje, że wzdłuż ich biegu zbudowano liczne hydroelektrownie. Do najdłuższych rzek w europie Północnej należą: Glomma w Norwegii (długość 598 km) i Kemijoki w Finlandii (długość 550 km). Na rzekach występują wodospady – np. Kjelfossen w Norwegii (wysokość 755 m, najwyższy w Europie), Imatra (wysokość 18,5 m) w Finlandii na rzece Vuoksi, czy Dettifoss (wysokość 45 m, szerokość ok. 100 m) w Islandii.
Dużą powierzchnię zajmują też bagna i torfowiska – w Finlandii ok. 30% powierzchni kraju.
W związku z dużą rozciągłością południkową krajów Europy Północnej ich klimat zmienia się od umiarkowanie ciepłego – w Danii i południowej Szwecji, przez umiarkowanie chłodny, subpolarny na północy Europy i polarny na archipelagach arktycznych. Równocześnie wyraźnie różnią się warunki w Norwegii, Danii i Islandii, gdzie występuje klimat w odmianie morskiej (stosunkowo łagodne zimy, duże zachmurzenie, częste opady, do łagodzenia warunków klimatycznych przyczynia się też ciepły Północnoatlantycki prąd morski i jego odnogi – Prąd Norweski i Prąd Irmingera) od klimatu Finlandii, gdzie występuje klimat kontynentalny (mroźne zimy i stosunkowo ciepłe lata). W Górach Skandynawskich zauważalna jest piętrowość klimatyczna.
W Sztokholmie średnia temperatura miesięczna zmienia się od -2,8°C w styczniu do +17,2°C w lipcu (rekordowe temperatury zarejestrowane w okresie 1961-1990 to -32,0°C i +35,4°C).
W Bergen, w zachodniej Norwegii średnia temperatura powietrza najchłodniejszego miesiąca w roku nie spada poniżej 0°C. W Reykjaviku (leży dużo dalej na północ) na Islandii średnia temperatura miesięczna zmienia się od -2,4°C w styczniu i lutym do +8,8°C w lipcu. W Helsinkach temperatura miesięczna zmienia się od -4,7°C w lutym do +17,8°C w lipcu. W Longyearbyen na Spitsbergenie temperatura najchłodniejszego miesiąca (lutego) średnio nie spada poniżej -20,0°C, a temperatura najcieplejszego miesiąca (lipca) średnio nie wzrasta powyżej 7,0°C.
Opady roczne w zachodniej Norwegii lokalnie przekraczają 2000 mm (opady orograficzne na dowietrznych stokach Gór Skandynawskich). W fińskiej części Laponii suma opadów rocznych nie przekracza 450 mm. Pokrywa śnieżna utrzymuje się od 2 mies. na południu Szwecji do 8 w Laponii.
Gleby Europy Północnej nie są urodzajne – rozwinęły się na osadach polodowcowych. Przeważają gleby bielicowe, na północy tundrowe – oglejone, często gleby poligonalne.
Zróżnicowanie warunków klimatycznych znajduje odbicie w strefowości roślinnej. Na południu regionu występują lasy liściaste i mieszane. W Danii występują również wrzosowiska. Środkową Szwecję i większą część Finlandii zajmują szpilkowe lasy borealne (tajga ze świerkiem i sosną), przechodzące w lasy z dużym udziałem brzozy (zwłaszcza w przejściowej strefie lasotundry). Północną część regionu zajmuje bezdrzewna tundra z krzewinkami.
Lesistość Finlandii wynosi 72%, Szwecji – 57%, mało lasów jest zarówno w górzystej Norwegii, jak i rolniczej Danii – 11%. Prawie w ogóle nie ma lasów w pokrytej głównie tundrą Islandii.
W strefie tajgi występują duże ssaki – łoś, ryś, wilk, niedźwiedź brunatny oraz takie ptaki jak: żuraw, głuszec, czy jarząbek. W tundrze występują m.in. sowy śnieżne, lemingi i pieśce (lisy polarne). W północnej Skandynawii żyły też w przeszłości dzikie renifery – obecnie zwierzęta hodowlane, udomowione przez Lapończyków (Saami). Na norweskim archipelagu Svalbard żyją niedźwiedzie polarne. Bogaty jest też świat organizmów wodnych (liczne ryby w jeziorach oraz organizmy morskie i ptaki wodne).
GOSPODARKA
Gospodarki i społeczeństwa państw nordyckich należą do najbardziej rozwiniętych na świecie. Charakteryzuje je zarówno wysoka wartość PKB PPP per capita (Norwegia – 56 692 dolarów amerykańskich, Dania – 56 255 USD, Szwecja – 48 489 USD, Finlandia - 44 380 USD), jak i jedne z najwyższych na świecie wartości wskaźnika rozwoju społecznego (HDI).
Równocześnie gospodarka Szwecji i Norwegii (dzięki eksportowi ropy naftowej i gazu ziemnego) należą do największych gospodarek świata (otwierają trzecią dziesiątkę państw pod względem wielkości PKB).
Państwa nordyckie są przykładami wcielenia w życie zasad państwa opiekuńczego, gdzie wysokie podatki umożliwiają szeroki zakres świadczeń społecznych.
Kraje nordyckie należą do tych państw Europy, które największą część energii elektrycznej pozyskują z alternatywnych źródeł energii.
Największe znaczenie ma energetyka wodna. Dostarcza ona 98% energii elektrycznej w Norwegii, 75% energii elektrycznej w Islandii, 46% w Szwecji i 22% w Finlandii.
Dodatkowo w Islandii 25% energii elektrycznej produkowanych jest w elektrowniach geotermalnych (jest ona również wykorzystywana do ogrzewania).
W Danii ważnym źródłem energii elektrycznej jest też energetyka wiatrowa. Około 20% krajowej produkcji energii elektrycznej pochodzi tam z farm wiatrowych (w tym szeregu na morzu – na szelfie) – jest to największy udział na świecie.
Uprawa roli i chów zwierząt hodowlanych największe znaczenie ma w Danii. Jest ona jedną większych producentów mięsa wieprzowego oraz mleka (2. w Europie w przeliczeniu na głowę mieszkańca, po Irlandii), sera i masła.
W Norwegii i Islandii tradycyjnie ważnym działem gospodarki jest rybołówstwo morskie. W Norwegii rozwinęło się ono w formę akwakultury – hodowli łososi. Połowy ryb tych 2 krajów były w 2010 roku największe w Europie.
Wśród surowców mineralnych krajów nordyckich najważniejsze są norweskie złoża ropy naftowej i gazu ziemnego na szelfie Morza Północnego (wydobycie rozpoczęto w roku 1966, szczyt osiągnęło w latach 90.tych XX wieku), Mora Norweskiego i Morza Barentsa. W roku 2009 eksport ropy naftowej i gazu ziemnego stanowił ok. 60% całego norweskiego eksportu. Z rozwojem wydobycia ropy naftowej wiąże się też rozwój przemysłu elektromaszynowego – produkcji sprzętu wydobywczego (rozwinął się w regionie Oslo i Stavanger).
Środki z eksportu ropy nie są przejadane, ale inwestowane na przyszłość (po wyczerpaniu złóż węglowodorów) w ramach Norweskiego Państwowego Funduszu Emerytalnego. Wartość zgromadzonych tam środków wynosiła w 2013 roku ponad 738 mld dolarów amerykańskich. Gaz ziemny spod dna Morza Północnego wydobywa też Dania.
W Szwecji eksploatowane są (w okolicach Kiruny i Gällivare) złoża rud żelaza wysokiej jakości, zaś Finlandia jest dużym producentem rud chromu na świecie. Tradycyjnie kraje skandynawskie były też producentami innych metali (m.in. miedzi).
Tania energia elektryczna produkowana przez hydroelektrownie powoduje, że Norwegia i Islandia są ważnymi producentami aluminium z boksytów na świecie.
W krajach nordyckich rozwinięty jest przemysł maszynowy (np. fabryki samochodów Volvo i Scania fabryka traktorów Valtra, urządzeń energetycznych ABB w Szwecji, maszyn i pojazdów leśniczych Ponsse w Finlandii, fabryki turbin wiatrowych Vestas i instalacji ogrzewczych i klimatyzacyjnych Danfoss w Danii, czy uzbrojenia – np. fińska Patria) oraz elektrotechniczny i elektroniczny (m.in. Nokia w Finlandii, kilka lat temu światowy lider w branży telekomunikacyjnej, szwedzko-fińska Telia, czy szwedzka firma Ericsson). Rozwija się tez przemysł biotechnologiczny i farmaceutyczny. Znaną na całym świecie marką jest duński producent zabawek Lego.
W gospodarce Finlandii i Szwecji tradycyjnie duże znaczenie mają: przemysł drzewny, zapałczany i celulozowo-papierniczy. Pozyskanie grubizny w Szwecji i Finlandii stanowiło w 2010 roku odpowiednio – 2,1% oraz 1,5% produkcji światowej (w Polsce 1%), a produkcja papieru prawie po 3% produkcji światowej.
Rozwinięty jest też sektor usług. Takie firmy jak: szwedzka firma budowlana Skanska, towarzystwo ubezpieczeniowe i bank Nordea, czy towarzystwo lotnicze Scandinavian Airlines należą do bardziej znanych korporacji międzynarodowych na świecie.