Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że część ludzi, którzy deklarują chęć podjęcia pracy i są do niej zdolni nie znajduje zatrudnienia.
Skalę bezrobocia w danym obszarze i okresie czasu można określić obliczając stopę bezrobocia. Jest to iloraz liczby osób bezrobotnych i osób aktywnych zawodowo. Na stopę bezrobocia wpływać może sytuacja demograficzna państwa/regionu, ogólny poziom rozwoju gospodarczego państwa (ile miejsc pracy oferuje w różnych działach gospodarki), zmiany struktury gospodarczej państw i regionów (np. likwidacja brytyjskiego przemysłu węglowego spowodowała wzrost bezrobocia w północnej i środkowej Anglii, a transformacja gospodarcza w Polsce po 1989 roku przyczyniła sie do bezrobocia pracowników wielu zakładów przemysłowych oraz państwowych gospodarstw rolnych) oraz aktualna sytuacja gospodarcza (to, czy mamy do czynienia z szybkim rozwojem gospodarczym, czy z recesją).
Zwłaszcza ten ostatni czynnik jest zmienny w czasie, powodując również zmiany stopy bezrobocia. I tak np. stopa bezrobocia w Hiszpanii w 2005 roku (przed rozpoczęciem obecnego kryzysu finansowo-gospodarczego) wynosiła 9,2% (stopa i tak wysoka na tle innych krajów Europy Zachodniej – np. 4,4% w Irlandii), aby w roku 2011 przekroczyć 21,7%. Wysoka stopa bezrobocia obserwowana jest w wielu krajach afrykańskich, zwłaszcza tych, w których szybko wzrasta liczba ludności miejskiej (opuszczają wieś dobrowolnie lub pod wpływem klęsk żywiołowych, zamieszkują dzielnice biedy, podejmując słabo płatne prace dorywcze, często jednak ich poziom życia w mieście jest wyższy niż wcześniej na wsi). Do krajów takich należą m.in.: Republika Południowej Afryki (stopa bezrobocia 24,7% w 2010 roku), czy Nigeria (stopa bezrobocia 23,9% w 2009 roku). W 2009 roku jedna z najmniejszych stóp bezrobocia (1,5%) występowała na Białorusi, gdzie jednak nie wynikała z zapotrzebowania gospodarki na siłę roboczą zwiazanego z boomem gospodarczym, ale z polityki pełnego zatrudnienia prowadzonej przez autorytarne państwo.
Niewielkie – (do 5%) – bezrobocie jest uważane przez wielu ekonomistów za korzystne dla gospodarki. Osoby poszukujące pracy są wówczas traktowane jako rezerwowa armia pracowników w sytuacji, gdyby potrzeby rynku pracy wzrosły. Niekorzystne jest dużo wyższe bezrobocie, zwłaszcza długotrwale utrzymujące się. Szczególnie niekorzystną sytuacją jest obecnie dosyć często obserwowane duże bezrobocie ludzi młodych (wielu z wyższym wykształceniem). Ten ostatni problem dotyczy m.in. krajów rozwiniętych dotkniętych obecnym kryzysem gospodarczym. W Polsce przy ogólnej stopie bezrobocia wynoszącej w marcu 2012 roku 10,7%, bez pracy pozostawało 25,9% aktywnych zawodowo ludzi w wieku do 25 lat. W Hiszpanii stopa bezrobocia wśród ludzi młodych była jeszcze wyższa – 55,9%. Problem ten szczególnie mocno i to od wiele lat dotyka krajów, które jeszcze dwadzieścia lat temu przeżywały eksplozję demograficzną. W Egipcie, Tunezji, czy Libanie stopa bezrobocia wśród ludzi młodych od wielu lat utrzymuje się powyżej 40%.
Wysokie, długotrwałe bezrobocie, dotykające ludzi młodych ma wiele negatywnych konsekwencji:
- emigracja ludzi przedsiębiorczych i wykształconych (drenaż mózgów),
- apatia i wyłączenie z udziału w życiu gospodarczym – w tym mniejsza konsumpcja, co hamuje wzrost gospodarczy państwa,
- uczestnictwo w szarej strefie gospodarki i w strukturach zorganizowanej przestępczości (np. handlu narkotykami),
- niepokoje społeczne (jedna z przyczyn rewolucji z 2010/11 roku w Egipcie, Syrii i Tunezji).