Tłuszcze nienasycone - wzory, nazewnictwo
Tłuszcze można podzielić ze względu na ich pochodzenie na zwierzęce i roślinne oraz ze względu na ich budowę na nienasycone i nasycone.
Tłuszczami nienasyconymi nazywać można te trójglicerydy, które powstały z nienasyconych kwasów tłuszczowych. Przykłady takich tłuszczów i olejów:
- Oliwa z oliwek składa się w 87% z nienasyconych kwasów tłuszczowych (80% kwas oleinowy\(CH _{3} (CH _{2} ) _{7} CH=CH(CH _{2} ) _{7}CO _{2} H\), 7% kwas linolowy\(CH _{3} (CH _{2} ) _{4}CH=CHCH _{2} CH=CH(CH _{2} ) _{7}CO _{2} H\))
- Olej arachidowy składa się w 80% z nienasyconych kwasów tłuszczowych (60% kwas oleinowy\(CH _{3} (CH _{2} ) _{7} CH=CH(CH _{2} ) _{7}CO _{2} H\), 20% kwas linolowy\(CH _{3} (CH _{2} ) _{4}CH=CHCH _{2} CH=CH(CH _{2} ) _{7}CO _{2} H\))
- Smalec składa się w 56% z nienasyconych kwasów tłuszczowych (50% kwas oleinowy\(CH _{3} (CH _{2} ) _{7} CH=CH(CH _{2} ) _{7}CO _{2} H\), 6% kwas linolowy\(CH _{3} (CH _{2} ) _{4}CH=CHCH _{2} CH=CH(CH _{2} ) _{7}CO _{2} H\))
Tłuszcze nienasycone – właściwości, zastosowanie
Tłuszcze nienasycone ze względu na obecność wiązań wielokrotnych odbarwiają wodę bromową i ulegają uwodornieniu, w wyniku którego dochodzi do ich utwardzenia (proces ten nazywa się utwardzaniem tłuszczy i jest wykorzystywany do produkcji np. margaryny roślinnej):
(C17H33COO)3C3H5 + 3H2 → (C17H35COO)3C3H5
Kwasy tłuszczowe zawierające izolowane wiązania cis są substancjami niezbędnymi dla ssaków. W organizmie człowieka możliwa jest dehydrogeneza nasyconego kwasu tłuszczowego (kwasu stearynowego) do jednonienasyconego kwasu oleinowego. W organizmie człowieka nie ma natomiast enzymów pozwalających z kwasu oleinowego utworzyć dwunienasycony kwas linolowy.
Kwas linolowy występuje w dużych ilościach w olejach roślinnych i ziarnach zbóż. Kwasy eikozapentaenowy (wielonienasycony kwas- metabolit kwasu linoleanowego), oraz dokozaheksaenowy występują w olejach rybnych. Kwasy tłuszczowe budują blaszki lipidowe w zrogowaciałej części skóry, chroniąc ją przed wysychaniem, są także składnikami fosfolipidów. Ostatnie badania wykazały, że kwasy tłuszczowe omega 3 zmniejszają w pewnym stopniu ryzyko wystąpienia miażdżycy.
Dzienne zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe jest różne, ogólnie wynosi około 10-30 mg/dzień. U ludzi nie zaobserwowano objawów niedoboru wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, ponieważ zawsze pewna ilość jest przyjmowana z pożywieniem. U szczurów natomiast niedobór prowadzi do wypadania włosów, zaburzeń gospodarki wodnej, a nawet śmierci.