Ruch lokomocyjny to zespół funkcji, które umożliwiają organizmowi przemieszczanie się w otaczającym go środowisku. Wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje ruchu:
- ameboidalny (cytoplazmatyczny, pełzakowaty),
- rzęskowy (migawkowy, wiciowy),
- mięśniowy.
Ruch ameboidalny polega na ruchu/przelewaniu się cytoplazmy w komórce, co pozwala na zmianę położenia pojedynczej komórki. Ruch cytoplazmy możliwy jest dzięki pracy cytoszkieletu. Ten rodzaj przemieszczania się można zaobserwować u ameby (stąd też jego nazwa).
Ruch rzęskowy tak jak i ameboidalny dotyczy ruchu pojedynczej komórki, jednak w odróżnieniu od pełzakowania, wymaga wykształconych specjalne do tego celu organellów tj. rzęsek lub wici. Rzęski to zbudowane z tubuliny oraz deiny struktury, pokrywające całą powierzchnię komórki. Ich skoordynowany ruch pozwala na przemieszczenie się komórki. Podczas pracy charakterystycznie falują. Wicie budową przypominają długie rzęski, jednak są organellami występującymi pojedynczo. Rzęski można zaobserwować m.in. u pantofelka, wicie np. u plemników ssaków lub eugleny zielonej.
Ruch mięśniowy jest charakterystyczny dla organizmów rozwiniętych z 3 listków zarodkowych (tzn. trójwarstwowców) - odpowiadają za niego mięśnie, które rozwijają się z mezodermy. Ruch mięśniowy jest najbardziej zaawansowanym rodzajem ruchu, pozwala na przemieszczanie się organizmów wielokomórkowych, od jamochłonów po ssaki. U płazińców, obleńców oraz pierścienic za ruch odpowiada wór powłokowo-mięśniowy, zbudowany z warstw mięśni gładkich poprzecznych, podłużnych i skośnych, które pozwalają na skurcze powłoki ciała i pełzanie organizmu. U organizmów z obecnym szkieletem (wewnętrznym jak ssaki lub zewnętrznym jak owady) ruch możliwy jest dzięki pracy mięśni poprzecznie prążkowanych przytwierdzonych od elementów szkieletu. Ruch mięśni przekłada się na ruch szkieletu, a tym samym przemieszczanie się danej części ciała.