Głowa ptaków zakończona jest dziobem, utworzonym z wydłużonych szczęk pozbawionych zębów. Jest to więc kostny twór pokryty rogową substancją. Podstawową rolę dzioba jest zdobywanie i pobierania pokarmu. Ponad to dziób pełni szereg dodatkowych funkcji m.in. służy do czyszczenia i utrzymywania właściwego ułożenia piór (ptaki dziobem „zapinają” haczyki” przywracając ciągłość powierzchni lotnej skrzydeł), do karmienia młodych, budowy gniazd, czy obrony przed napastnikami. Dzioby młodych ptaków są zapatrzone w ząb jajowy, czyli rogowy twór służąc do przebicia skorupki, który zanika po wykluciu się pisklęcia. W zależności od trybu życia oraz sposobu zdobywania pokarmu podstawowy kształt dzioba uległ różnym modyfikacjom.
Dziób prosty i stożkowaty to podstawowy typ dzioba, który występuje u ptaków wszystkożernych (np. krukowatych i drozdów).
Dziób krótki, szeroki i klinowaty mają ziarnojady (łuszczaki np. wróbel). Jest on mocny, gdyż służy do rozłupywania twardych nasion. U krzyżodzioba obie części dzioba są przekrzywione, przez co krzyżują się ze sobą. Taka budowa jest przystosowaniem do wyłuskiwania nasiona z szyszek drzew iglastych.
 |
| Dziób do rozłupywania nasion u wróbla/Adam Kumiszcza (09.07.2005)/ commons.wikimedia.org |
Długie, cienkie dzioby działające jak sondy mają ptaki, które poszukują pokarmu w mule, piasku czy miękkiej ziemi np. bekasowate i siewkowate. Kulik (należy do bekasowtych) ma wyjątkowo długi, zakrzywiony na końcu dziób, który jest sprawnym narzędziem służącym do wynajdywania drobnych bezkręgowców w mulistych zbiornikach wodnych. Podobne długie dzioby mają kolibry, które żywią się nektarem kwiatów.
 |
| Dziób sondujący u kulika/Neil Phillips/(20.03.2007)/ commons.wikimedia.org |
Szerokie, spłaszczone dzioby zaopatrzone na brzegach w blaszkowate wyrostki występują u blaszkodziobych. Takie działające jak sito dzioby służą do odcedzania pokarmu (woda przepływa pomiędzy blaszkami, na których zatrzymują się drobne bezkręgowce i rośliny).
 |
| Dziób do odcedzania pokarmu u kaczki krzyżówki/Anton Holmquist Soasta (08.05.2008)/ commons.wikimedia.org |
Masywne i mocne hakowato zagięte dzioby, które służą głównie do rozrywania ciała upolowanej zdobyczy (a czasem także do jej chwytania i zabijania), maja ptaki drapieżne (m.in. sępy, orły, jastrzębie).
 |
| Dziób hakowaty do rozrywania zdobyczy u orła/J. Glover(04.09.2004)/commons.wikimedia.org |
Krótkie i szerokie dzioby mają ptaki owadożerne (m.in. jaskółki, jerzyki, lelki), które łapią swoje pożywienia w locie.