Społeczeństwo polskie po II wojnie światowej - przemiany
II wojna światowa oraz wprowadzenie w Polsce ustroju socjalistycznego, była wydarzeniami które odcisnęły piętno na każdej sferze życia ludzi – w kontekście całości społeczeństwa nasuwają się trzy refleksje:
1. Wojenny ubytek ogromnej ilości Polaków, z którym następnie była związana powojenna fala wyżu demograficznego. To uzupełnienie niedoboru mieszkańców kraju spowodowało tzw. falowanie liczby ludności kraju, które oddziałuje na prowadzoną politykę, jeszcze kilkadziesiąt po zakończeniu działań wojennych.
2. Konieczność przesiedleń milionów ludzi z dotychczasowych ziem Polski wschodniej, które po II wojnie światowej znalazła się w sferze bezpośrednich wpływów Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Duża część przesiedleń następowała na poniemieckie obszary Warmii i Mazur na północy kraju oraz rozległe terytoria na zachodzie kraju, włączone do Polski po II wojny światowej.
3. Ustrój socjalistyczny, który szczególnie w pierwszym okresie swojego istnienia w Polsce (tj. do 1956 r.) wprowadził terror, jaki zaburzył zaufanie między ludźmi (mocno nadszarpnięte przez wojnę), a w kolejnych latach wyraźnie wpłynął na mentalność polskiego społeczeństwa, w tym m.in. wywołując bierność, akceptację rzeczywistości, a także podejmowanie zróżnicowanych prób dostosowania się do okoliczności. Szczególnie ważne znaczenie – z perspektywy późniejszego rozwoju gospodarki rynkowej w Polsce – ma roszczeniowa postawa względem państwa, która w dużej mierze jest dziedzictwem właśnie ustroju socjalistycznego – dostępności pracy, miejsc spędzania wakacji itp.
Jeśli chodzi o momenty historyczne, które po II wojnie światowej najsilniej wpłynęły na społeczeństwo Polski, to wymienić należy wybór Jana Pawła II na stolicę apostolską (wybór ten spowodował wzrost wiary Polaków, nie tylko w kontekście religijnym, ale także w ich znaczenie w świecie), powstanie Solidarności w 1980 r. (obudzenie wiary, że zmiany są możliwe), a także wprowadzenie stanu wojennego, które było szokiem i kolejny raz podkopało nadzieje Polaków na zmiany polityczne. Zmiany jednak nadeszły – w roku 1989 r. i 1990 r. doszło do bezprecedensowej wymiany władzy i rozpoczęcia budowy nowego systemu demokratycznego i kapitalistycznego.
Istotnymi wydarzeniami dla Polaków w kontekście wolnej już Polski jest przyjęcie kraju do NATO w 1999 r. i UE w 2004 r., co stanowi potwierdzenie przynależności Polski do rozwiniętych krajów europejskich i wyrwania się jej z wieloletniej dominacji rosyjskiej.