Janusz Korczak powiedział „Nie ma dzieci, są ludzie”. Prawa dzieci to nic innego, jak prawa człowieka. Prawa człowieka to nic innego, jak prawa dzieci. Nie ważne czy jesteś mały czy duży, chudy czy tęgi, biedny czy zamożny, czarny czy biały, masz takie same prawa jak wszyscy inni ludzie na świecie, masz prawo do tego samego, co wszyscy ludzie na świecie. Źródłem tych praw jest przyrodzona godność człowieka. Z godności z kolei wywodzą się dwie fundamentalne zasady: wolność, która oznacza, że żaden człowiek nie jest własnością drugiego człowieka i równość stanowiąca, że wszyscy mamy takie same prawa i nie można nas dyskryminować.
Problemy dzieci i podstawy prawne ich ochrony
W wielu krajach, również w Polsce, dzieci są krzywdzone, ponieważ są małe, bezbronne, wymagające opieki osób dorosłych. Zbrodnie, które są dokonywane na nich to pedofilia, bicie, poniżanie, głodzenie, zabijanie, zmuszanie do prostytucji, handel nimi, przymusowe wcielanie do wojska. Dlatego grono osób, dla których los dzieci nie był obojętny podpisały Konwencję o prawach dziecka, przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 roku. Wprowadziła ona katalog praw dziecka, który w większości pokrywał się z katalogiem praw człowieka i nałożyła na państwa-sygnatariuszy obowiązek zapewnienia opieki i pomocy dzieciom, które z jakichkolwiek przyczyn zostały tej opieki pozbawione.
Również Konstytucja Rzeczypospolitej Polski mówi o ochronie dzieci, jako osób bezbronnych. Art. 30 Ustawy Zasadniczej stwierdza, że: ”Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”. Dlatego właśnie w Polsce został powołany urząd Rzecznika Praw Dziecka (w 1997 roku), który ma za zadanie stać na straży przestrzegania postanowień Konstytucji w sprawie dzieci. Również art. 72 polskiej Konstytucji mówi o prawach dziecka, tym razem wprost stwierdzając, że RP ma obowiązek zapewnić ochronę praw dzieci przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem czy demoralizacją a dziecko, które jest pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki ze strony władz państwa.
Prawa dziecka podzielone zostały na 4 kategorie:
-
osobiste
-
publiczne
-
socjalne
-
ekonomiczne
Prawa osobiste umożliwiają rozwój dziecka i są to:
-
prawo do życia
-
prawo do własnej tożsamości
-
prawo do rozwoju
-
prawo do wychowania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w przypadku rozłączenia z nimi
-
prawo do samostanowienia, godności i szacunku
-
prawo do uzyskiwania pożądanych informacji
-
prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania
-
prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych i wszelkiego okrucieństwa
-
prawo do nierekrutowania do wojska poniżej 15 roku życia
Prawa publiczne to takie prawa, dzięki którym dziecko wyraża swoje poglądy i bierze czynny udział w życiu społeczności, w jakiej przebywa. Są to:
-
prawo do wyrażania własnych poglądów
-
prawo do uczestniczenia w zgromadzeniach
Prawa socjalne wiążą się z obowiązkami państwa świadczonymi na rzecz dzieci (stworzenie odpowiednich warunków do rozwoju umysłowego i fizycznego dziecka). Sa to:
-
prawo do godnych warunków życia
-
prawo do odpowiedniego poziomu życia
-
prawo do opieki zdrowotnej
-
prawo do odpoczynku
-
prawo do zabezpieczenia socjalnego
Prawa ekonomiczne z kolei umożliwiają dziecku uniezależnienia się finansowe/ekonomiczne od innych. Są to:
-
prawo do nauki
-
prawo do ochrony pracy podejmowanej
Ratyfikując Konwencję o prawach dziecka, Rzeczpospolita Polska zobowiązała się do uznania dobra dziecka za cel nadrzędny, przygotowania dziecka do życia w dorosłości i ochrony dziecka przed przemocą, niewolnictwem, handlem ludźmi, wykorzystywaniem seksualnym, pracą przymusową czy też udziałem w walce zbrojnej.
Polska ma dość duże zasługi w promowaniu praw dziecka i przeciwdziałaniu przemocy wobec nich. Przed laty Janusz Korczak walczył o dobro dzieci bez względu na ich pochodzenie, a po II wojnie światowej nie kto inny, jak Polak Ludwik Rajchman był pomysłodawcą i współzałożycielem UNICEF-u. Polska była także inicjatorem powstania Konwencji o prawach dziecka, ponieważ przedstawiła pierwszy jej projekt, ponadto zapisy o ochronie praw dzieci są zapisane w polskiej Konstytucji.