Po zakończeniu II wojny światowej, kiedy przywódcy europejscy zdali sobie sprawę ze strat ludzkich, jakie świat poniósł w czasie jej trwania, sformułowano jeden z najważniejszych aktów prawa międzynarodowego – Konwencję Genewską o Ochronie Ofiar Wojny. Zastąpiła ona trzy dotychczas obowiązujące konwencje podpisane także w Genewie, na przestrzeni lat 1864-1929.
Konwencja została podpisana 12 sierpnia 1949 roku i jest zbiorem czterech dokumentów:
-
I Konwencja genewska dotyczy polepszenia losu rannych i chorych w armiach czynnych na lądzie.
-
II Konwencja genewska dotyczy polepszenia losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu
-
III Konwencja genewska zawiera normy traktowania jeńców
-
IV Konwencja genewska dotyczy ochrony osób cywilnych podczas wojny
Dokument podpisały Wysokie Umawiające się Strony, które zobowiązały się przestrzegać i dopilnować przestrzegania konwencji w każdych okolicznościach. Jej przepisy miały być stosowane zarówno w sytuacji prowadzenia konfliktu zbrojnego przez Wysokie Umawiające się Strony, a także w sytuacji okupacji części lub całości terytorium którejkolwiek z nich.
Konwencja dawała bezwzględną ochronę cywilom, żołnierzom niezdolnym do walki na skutek chorób i ran oraz żołnierzom, którzy złożyli broń i nakazywała ich humanitarne traktowanie bez względu na wiek, płeć, kolor skóry, wyznanie, rasę etc. Zakazywała stosowania wobec nich tortur, okaleczania, okrutnego traktowania, zamachów na ich życie, brania zakładników, poniżania i upokarzania oraz stosowania wobec nich egzekucji bez wyroku ukonstytuowanego sądu dającego gwarancje procesowe, uznane przez społeczność cywilizowaną.
Ponadto nakazywała stronom konfliktu zbieranie i leczenie rannych, dając Międzynarodowemu Czerwonemu Krzyżowi pierwszeństwo w oferowaniu pomocy medycznej stronom konfliktu w tym zakresie. Wprowadzała ochronę wszelkich jednostek medycznych zajmujących się leczeniem rannych oraz nakazywała stronom konfliktu, w momencie rozpoczęcia działań zbrojnych, wymienić się informacjami na temat organizacji niosących pomoc rannym z ramienia każdej ze stron. Konwencja utrzymała znak czerwonego krzyża na białym polu jako znak rozpoznawczy jednostek sanitarnych, wprowadzając jednocześnie podobne znaki dla jednostek sanitarnych z innych kręgów kulturowych – czerwony półksiężyc, czerwony lew i słońce na białym polu. Godło to miało być umieszczane na flagach, opaskach naramiennych i wszelkim sprzęcie jednostek sanitarnych.
Zakazywała dobijania rannych i chorych, prowadzenia na nich eksperymentów medycznych i biologicznych oraz pozostawiania ich z premedytacją bez pomocy i opieki medycznej.
Przepisy konwencji mówiły wprost, że wszyscy ci, którzy z jakichkolwiek powodów wpadną w ręce wojującej strony przeciwnej, mają być traktowani jak jeńcy wojenni, z wszelkimi przysługującymi im prawami. Dotyczyło to nie tylko żołnierzy wrogich armii i cywili, lecz także funkcjonariuszy milicji, korespondentów wojennych, załóg statków handlowych i samolotów cywilnych.
Mocarstwa wojujące zostały, mocą przepisów konwencji, zobligowane do jak najszybszego zebrania chorych i rannych z terenu działań zbrojnych, nawet jeśliby to oznaczało zawarcie rozejmu czy zawieszenia broni oraz do jak najszybszego zebrania danych, mogących pomóc w ustaleniu ich tożsamości i przynależności narodowej. Strony wojujące miały obowiązek niezwłocznego ujawnienia tych danych stronie przeciwnej, a w odniesieniu do osób zmarłych, przesłania aktów zgonów, testamentów i wszelkich rzeczy znalezionych przy tych osobach.
Strony konfliktu miały obowiązek dbania o grzebanie ciał przeciwników z należytą