Z związku z wieloma negatywnymi konsekwencjami patologii społecznych, badacze od wielu lat starali się znaleźć ich przyczyny – znajomość czynników sprzyjających patologiom może pomóc w ich ograniczaniu i niwelowaniu.
Obecnie można wymienić kilka ważnych teorii, które tłumaczą przyczyny występowania zachowań patologicznych. Jedną z nich jest teoria napięć strukturalnych, zgodnie z którą patologie wywoływane są przez napięcie powodowane przez społeczeństwo. Zgodnie z tą teorią dochodzi do sytuacji, w której takie cele jak sukces finansowy i zawodowy nie mogą osiągnięte zostać przez wszystkich w taki sam sposób – legalne sposoby/możliwości osiągnięcia ich są ograniczone. Wówczas wiele osób stara się realizować swoje potrzeby sukcesu w sposób niezgodny z prawem.
Inną ważną teorią jest teoria konfliktu, która również dopatruje się źródła patologii w społeczeństwie (podobnie jak teoria napięć strukturalnych).
Wyróżnia się także teorię naznaczenia, zgodnie z którą zachowanie danego człowieka jest kształtowane przez reakcje innych osób. Osobie, której została przypisana etykietka (np. prostytutki czy alkoholika) bardzo trudno zbudować zdrowe więzi, ponieważ nie znajduje ona wsparcia u „normalnych” osób.
Zgodnie z teorią zróżnicowanych powiązań, człowiek uczy się zachowań dewiacyjnych w trakcie wychowania, socjalizacji, stąd też najważniejsze jest zadbanie o dobre więzi rodzinne, przyjazne otoczenie itp.
Patologie społeczne - skutki
Skutki patologii społecznych są zawsze negatywne – wpływają nie tylko na kondycję jednostek, ale całych rodzin i szerszych grup społecznych. Wpływ patologii społecznych można zobrazować jako zmniejszenie poczucia bezpieczeństwa, brak pewności, naruszenie zaufania itp. Konieczne jest podjęcie działań, które nie tylko będą minimalizować skutki patologii, ale które zajmą się ich zapobieganiem – leczeniem źródeł.