Europejski system ochrony praw człowieka zasadniczo tworzą działania trzech organizacji: Rady Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) oraz Unii Europejskiej.
Początków tegoż systemu należy szukać w II połowie XX wieku, wówczas zaczęto przywiązywać większą wagę do poszanowania praw człowieka, wprowadzano szereg regulacji i różnego typu działań w tym zakresie. Trybunał Sprawiedliwości już w latach 60. podkreślał, iż występuje konieczność ochrony poszczególnych praw człowieka. W miarę upływu czasu zaczęto powoływać do istnienia konkretne organy, organizacje i instytucje działające w ramach systemu europejskiego, które miały zająć się wspomnianymi kwestiami.
I tak w 1995 roku zaczął funkcjonować urząd Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, który jest odpowiedzialny za udzielanie pomocy w razie łamania praw jednostki przez instytucje unijne. Pięć lat później sporządzono Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej, nieco przetworzona stała się częścią prawa unijnego (włączenia dokonano w 2007 roku w Lizbonie). Warto wspomnieć również o możliwości (jaką gwarantuje obecny Traktat o Unii Europejskiej) przyłączenia się UE do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, która została ustanowiona w 1950 roku.
Europejski system ochrony praw człowieka stale się kształtuje i rozwija, następują pewne modyfikacje.