Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) rozpoczęła swoją działalność w 1995 roku, jest kontynuatorem działalności KBWE – Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.
Jej głównym zadaniem jest strzeżenie bezpieczeństwa i przeciwdziałanie powstawaniu konfliktów w Europie. Mimo tak sformułowanych celów organizacji nie jest to organizacja zrzeszająca wyłącznie państwa europejskie – oprócz w ramach OBWE znajdują się również: USA, Kanada, Turkmenistan, Uzbekistan, Gruzja, Kazachstan, Armenia, Mongolia, Azerbejdżan, Kirgistan, Tadżykistan.
Chcąc zapewnić bezpieczeństwo europejskie OBWE, musi również zająć się kwestią praw człowieka, które są bezpośrednio z tym powiązane. Dlatego też w ramach tzw. „ludzkiego wymiaru” (czy też wcześniej tzw. trzeciego koszyka) zawarte są zapisy dotyczące pełnych praw i podstawowych wolności człowieka oraz zasad praworządności, które państwa członkowskie zobowiązują się przestrzegać.
Organizacja kładzie główny nacisk na ochronę praw człowieka dotyczących w pierwszej kolejności spraw zapewniających pokojowe współistnienie, a także tych, które mają wpływ na zakończenie trwających konfliktów.
Wytyczne OBWE wyraźnie ponadto wskazują na takie oto kwestie:
- promowanie demokracji,
- propagowanie tolerancji,
- przestrzeganie zasad demokratycznych,
- nawiązywanie współpracy kulturalnej, edukacyjnej, ekologicznej oraz w kwestii zabezpieczenia praw człowieka.
Szczyt w Helsinkach w 1992 roku ugruntował wartości, które członkowie (wówczas jeszcze KBWE) zobowiązali się szczególnie chronić i przestrzegać, były wśród nich: ochrona środowiska, zasada praworządności, demokracja, wolność ekonomiczna, sprawiedliwość społeczna i przede wszystkim przestrzeganie praw i wolności człowieka (również praw mniejszości narodowych i etnicznych).
Warto zaznaczyć, iż zgodnie z zapisami aktów prawnych nie mogą być zastosowane środki restrykcyjne ani sankcje wobec krajów gwałcących zasady organizacji, bowiem OBWE działa wyłącznie na zasadzie zobowiązań jej członków do działań pozytywnych w dziedzinie polityki. Co oznacza, że członkowie za np. łamanie praw człowieka poddani mogą być jedynie swojego rodzaju presji politycznej.
Oczywiście w ramach OBWE funkcjonują konkretne organy odpowiedzialne za czuwanie nad ochroną praw człowieka. Są to: Wysoki Komisarz OBWE do spraw Mniejszości Narodowych, Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, Przedstawiciel ds. Wolnych Mediów, a także kilka rodzajów tzw. „mechanizmów” – praski, moskiewski i wiedeński.
Urząd Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych istnieje od 1992 roku. Jego głównym zadaniem jest prezentowanie przed Wysoką Radą ewentualnych źródeł konfliktów etnicznych, dzięki czemu będzie można ich zawczasu uniknąć lub im zapobiec. Siedziba Komisarza mieści się w Hadze.
Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka funkcjonuje od 1990 roku i skupia się na kontroli wolnych wyborów w krajach członkowskich, zwłaszcza tych, które nie mogą poszczycić się długą tradycją parlamentaryzmu i demokracji.
Przedstawiciel ds. Wolnych Mediów od początku swojej działalności, czyli od 1997 roku czuwa nad prawem swobody wypowiedzi, wolnością słowa, opinii i poglądów.