Uniwersalny (międzynarodowy, powszechny) system ochrony praw człowieka w głównej mierze tworzy Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), w tym Międzynarodowy Trybunał Karny, Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka oraz Rada Praw Człowieka. Obejmuje on swoim zasięgiem wszystkie kraje uznające jurysdykcję ONZ.
Bazę dla funkcjonowania tegoż systemu stanowią następujące dokumenty:
- Karta Narodów Zjednoczonych, podpisana 26 czerwca 1945 roku,
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 roku, która formalnie nie ma mocy prawnej, jednak posiada spory autorytet wśród państw członkowskich,
- Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka (1966) – w tym Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych,
- Konwencja w sprawie wyeliminowania wszelkich form dyskryminacji rasowej z 1966 roku oraz Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form likwidacji kobiet (1979),
- Konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu z 1984 roku,
- Konwencja Praw Dziecka z 20 listopada 1989 roku (inicjatorem przyjęcia tego dokumentu była Polska),
- Konwencja o ochronie praw pracowników migrujących i członków ich rodzin z 1990 roku.
Funkcja kontrolna powierzona została Komitetowi Praw Człowieka, którego siedziba mieści się w Genewie. Organ ten formalnie nie należy do struktur ONZ, choć jest z organizacją ściśle powiązany.