Trójca Święta - Dogmat o Trójcy Świętej

Trójca Święta

Wiara wszystkich chrześcijan opiera się na Trójcy Świętej (św. Cezary z Arles)

Chrześcijaństwo jest religią monoteistyczną, co oznacza, że opiera się na wierze w jednego i jedynego Boga. Jednak równocześnie Bóg chrześcijański istnieje w trzech Osobach. Trójca Święta to: Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty. Nie należy jednak chrześcijaństwa traktować jako triteizmu, czyli wiarę w trzech bogów.

W teologii z jednej strony podkreśla się jedność Boga, a z drugiej odrębność Osób Trójcy. W konsekwencji często dochodzi do zjawiska apropriacji, czyli przydzielania konkretnego działaniu lub przymiotu Boga tylko jednej z Osób. Na tej zasadzie dzieło stworzenia przypisuje się Bogu Ojcu, odkupienie Synowi Bożemu, a uświęcenie - Duchowi Świętemu. W rzeczywistości jednak są one wspólne Trójcy jako całości.

Choć korzenie wiary w Trójcę Świętą sięgają początków chrześcijaństwa, to w Nowym Testamencie znajdują się również tzw. krótkie wyznania , które pomijają Osobę Ducha Świętego np.

Albowiem jeden jest Bóg, jeden tez pośrednik miedzy Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus, który wydał siebie samego na okup za wszystkich jako świadectwo we właściwym czasie. (1Tm 2, 5-6)

Na ich określenie używa się neologizmu „binitarianizm”. Tym pojęciem określa się również herezje, które odmawiają boskości Duchowi Świętemu i „redukują” Boga do Ojca i Syna.

Wyznanie wiary w Trójcę Świętą jest nieodłącznym elementem udzielania sakramentu chrztu; chrześcijanie są chrzczeni w imię „w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego” (Mt 28, 19). Należy przy tym zauważyć, że są chrzczeni W IMIĘ, a nie imiona.

Kościół przyjmuje, że Trójca jest tajemnicą wiary, które człowiek nie może pojąć za pomocą swojego rozumu. Niemniej Bóg zostawił pewne ślady swojego bytu jako Trójcy w stworzeniu i w Objawieniu. Na tej podstawie można formułować tezy dotyczące Trójcy Świętej.

To Jezus Chrystus objawił Boga jako Ojca - wcześniej Bóg był postrzegany przede wszystkim jako Bóg Stwórca. Przez Chrystusa Bóg jest wiecznie Ojcem w relacji do swojego Syna: Nikt nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić (Mt 11, 27). Z tego względu na soborze w Nicei (325r.) Kościół uznał, ż Syn jest współistotny Ojcu, co oznacza, że stanowią Oni jednego Boga.

Do objawienia pełni Trójcy dochodzi przy zesłaniu Ducha Świętego, który działał od stworzenia, był natchnieniem dla proroków, a teraz prowadzi wiernych „do całej prawdy” (J 16, 13). Duch posłany jest do Kościoła przez Ojca i przez Syna. Jest tym, który z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę.

Dogmat o Trójcy Świętej

Wiara katolicka polega na tym, abyśmy czcili jednego Boga w Trójcy, a Trójcę w jedności, nie mieszając Osób ani nie rozdzielając substancji: inna jest bowiem Osoba Ojca, inna Syna, inna Ducha Świętego; lecz jedno jest Bóstwo, równa chwała, współwieczny majestat Ojca i Syna, i Ducha Świętego. (Wyznanie Wiary Św. Atanazego)

Kościół opracował Dogmat o Trójcy Świętej na pierwszych soborach powszechnych, tworząc równocześnie nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary. Na soborze w 675 r. w Bradze dodano do symbolu nicejsko- konstantynopolitańskiego wyrażenie, że Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna (łac. filioque). Samo Bóstwo Ducha Świętego uznano w 381 r. na soborze w Konstantynopolu i podkreślono, że przysługuje mu ten sam rodzaj kultu, co pozostałym Osobom Trójcy. Można zatem powiedzieć, że rdzeń dogmatu o Trójcy Świętej formował się do końca VII wieku.

Kościół katolicki przyjmuje, że wszystkie Osoby Trójcy mają tę samą naturę, substancję i godność oraz są doskonale równe. Mówi się o „Trójcy współistotnej”. Każda Osoba Boska jest całym Bogiem, nie chodzi o podział boskości na trzy Osoby.

Ojciec jest tym samym, co Syn, Syn tym samym, co Ojciec, Duch Święty tym samym, co Ojciec i Syn, to znaczy jednym Bogiem co do natury. (Synod Toledański XI)

Są również od siebie wzajemnie zależne. Zarówno Syn Boży, jak i Duch pochodzą od Ojca – pochodzenie Syna Od Ojca nazywa się zrodzeniem, podczas gdy pochodzenie Ducha Świętego od Ojca i Syna to „tchnienie”. W interpretacji św. Augustyna zrodzenie Syna jest aktem samopoznania Ojca, a pochodzenie Ducha Świętego wynika z wzajemnej miłości Ojca i Syna Bożego. Pochodzenie jest tym, co różni Osoby Trójcy.

W nauczaniu Kościoła istnieje pewna – nieprzypadkowa – kolejność Osób Trójcy. Uznaje Ojca za „źródło i początek całej Boskości”. Drugą Osobą jest Syn Boży, trzecią natomiast Duch Święty.

Przed sformułowaniem dogmatu Trójcy pojawiały się wśród teologów tendencje do subordynacjonizmu. Subordynacjonizm polegał na wyznaczaniu niższej pozycji Synowi w stosunku do Ojca, a także Duchowi w stosunku do Ojca i syna. W ten sposób o Trójcy pisali m.in. św. Justyn Męczennik, Tacjan, św. Ireneusz z Lyonu, św. Klemens z Aleksandrii oraz Orygenes. Obecnie takie poglądy są potępione i uważane za błędne.

Antytrynitaryzm

Antytrynitaryzm jest ogólnym określeniem na poglądy sprzeczne z dogmatem Trójcy Świętej. Tym samym nie dotyczy jednego, konkretnego ruchu, ale wiele ugrupowań, które pojawiały się już od II wieku.

We wczesnym chrześcijaństwie wyodrębnił się monarchianizm, którzy mocno podkreślał jedyność Boga i, w konsekwencji, odrzucał istnienie Syna Bożego jako odrębnej Osoby. Zwolennicy postrzegali Trójcę Świętą jako różne sposoby objawiania się Boga i jego działalności (modalizm). W IV wieku pojawił się również odrzucający Trójcę pryscylianizm. Za ruchy antytrynitarne uznaje się również m.in. arianizm , duchoburstwo czy adopcjanizm.

Z kolei socynianizmem nazywa się system religijny, który odrzucał zarówno istnienie Trójcy Świętej, jak i bóstwo Jezusa. Nazwa pochodzi od Fausta Sozzini, znanego jako Socyna, który był również założycielem Braci Polskich.

Wśród antytrynitarzy wyróżnia się także unitarian (łac. unitas - jedność), którzy odrzucali bóstwo Syna Bożego oraz Ducha, broniąc ścisłego monoteizmu i uznają wyłącznie Boga Ojca. Wpływ na unitarianizm miał wspomniany powyżej socynianizm. Herezja wykształciła się w XVI - XVII wieku. Obecnie zrzeszają się w organizacji międzynarodowej International Association for Liberal Christianity and Religious Freedom.

Do zwolenników antytrynitaryzmu zaliczają się również Badacze Pisma Świętego oraz Świadkowie Jehowy.