Ekumenizmem (ruchem ekumenicznym) nazywa się ruch w chrześcijaństwie, który propaguje porozumienie i współpracę pomiędzy Kościołami różnych wyznań chrześcijańskich oraz dąży do przywrócenia pierwotnej jedności (doktrynalnej, sakramentalnej i organizacyjnej) w ramach jednego, świętego, powszechnego i apostolskiego Kościoła.
Podstawę ekumenizmu stanowi dialog pomiędzy różnymi Kościołami chrześcijańskimi. Ma on w zamyśle prowadzić do stopniowego niwelowania nawarstwionych przez wieki różnic i podziałów. Podstawą tego dialogu powinno być wzajemne zrozumienie i tolerancja.
Pierwsze tendencje ekumeniczne pojawiły się w połowie XIX w. Ich pionierami byli teologowie protestanccy (głównie Nathan Söderblom oraz John Mott), którzy postulowali działanie na rzecz odnowy chrześcijaństwa, jedności i nowocześnie pojmowanej misyjności.
W 1948 r. powstała Światowa Rada Kościołów (z siedzibą w Genewie), która oprócz problemów ekumenicznych zajęła się także sprawami społecznymi i politycznymi m.in. zagadnieniem pokoju, rozbrojenia, zakazu użycia broni jądrowej. Wspólną podstawę teologiczną Kościołów zrzeszonych w tej organizacji stanowi przede wszystkim uznanie bóstwa i zbawczej roli Jezusa Chrystusa.
Początkowo Kościół katolicki podchodził niechętnie do Światowej Rady Kościołów. Swój stosunek zmienił podczas pontyfikatu Jana XXIII (1958-1963). Z inicjatywy papieża powołano w 1960 r. Sekretariat do Spraw Jedności Chrześcijan przy Watykanie, który rozpoczął współpracę ze Światową Radą Kościołów. Obecnie za dialog ekumeniczny w Kościele katolickim odpowiedzialna jest Papieska Rada do spraw Popierania Jedności Chrześcijan.
Sobór Watykański II (1962-1965) uchwalił Dekret o ekumenizmie (Unitatis redintegratio), w którym wszechstronnie potraktowano problem zjednoczenia. Kościół w dokumencie przyznał, że rozłamy w chrześcijaństwie nastąpiły zarówno z winy niekatolików, jak i katolików. Zmianie uległo także samo słownictwo – chrześcijanie innych wyznań zostali nazwani „braćmi odłączonymi”, a nie jak wcześniej heretykami czy schizmatykami.
Jednym z przełomowych wydarzeń o charakterze ekumenicznym było odwołanie 7 grudnia 1965 r. przez papieża Pawła VI i przez patriarchę Atenagorasa I nałożonych tysiąc lat wcześniej wzajemnych ekskomunik (schizma wschodnia – 1054 r.). W ten sposób rozpoczęli oni współpracę w celu przyszłego zjednoczenia Kościołów katolickiego i prawosławnego.
Działalność na polu ekumenicznym kontynuował papież Jan Paweł II. W listopadzie 1979 r. podczas wizyty w Turcji odprawił on liturgię wspólnie z patriarchą Konstantynopola – Dimitriosem I. Doszło wówczas do podpisania wspólnej deklaracji o ustanowieniu Międzynarodowej Komisji Mieszanej do Dialogu Teologicznego między Kościołem katolickim a prawosławnym.
Z kolei 27 października 1986 r. doszło z inicjatywy Ojca Świętego do niezwykłego spotkania – do Asyżu przybyło na międzyreligijne (i równocześnie ekumeniczne) spotkanie modlitewne 47 delegacji reprezentujących wyznania chrześcijańskie oraz przedstawiciele 13 innych religii. Kolejne takie zgromadzenie miało miejsce w 2002 r.
W 1999 r. podpisano katolicko-luterańską deklarację o usprawiedliwieniu. Wydarzenie to zostało przez prasę okrzyknięte „ekumenicznym wydarzeniu stulecia”.
W Polsce działa od 1946 r. Polska Rada Ekumeniczna, skupiająca: Kościół Ewangelicko-Augsburski, Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół Ewangelicko-Reformowany, Kościół Polskokatolicki, Kościół Starokatolicki Mariawitów, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Ewangelicko-Metodystyczny.
Często spotykanym błędem jest utożsamianie ekumenizmu z dialogiem międzyreligijnym. Tymczasem ruch ekumeniczny działa w obrębie wyłącznie jednej religii – chrześcijaństwa.