Geneza i gatunek
Powieść autorstwa Leopolda Tyrmanda ukazała się drukiem w 1955 roku w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. W tych trudnych dla literatury latach cenzura często wstrzymywała wydania jego dzieł lub kolejne wznowienia – w ten sposób rzeczona książka stała się w pewnym sensie „białym krukiem”. Powieść należy zaliczyć do gatunku kryminalnego, powieści łotrzykowskiej. Zły został przetłumaczony na wiele języków obcych.
Tytuł
Tytuł powieści stanowi jednocześnie pseudonimiczne określenie głównego jej bohatera – tajemniczego bohatera,stającego w obronie mieszkańców Warszawy, napadanych przez bandytów i chuliganów. Zły walczy z przestępczym światkiem stolicy.
Czas i miejsce akcji
Powieść Tyrmanda stanowi niezwykłą wędrówkę przez poszczególne zakątki warszawskich dzielnic. W latach 50. XX wieku odwiedzamy z bohaterami ruiny Śródmieścia, Dom Towarowy na Torwarze, halę Koszyki czy zniszczony północny Muranów. Akcja rozgrywa się tak naprawdę w szeroko rozumianej przestrzeni miejskiej – w parkach, tramwajach autobusach, na ulicach, dworcach.
Język i styl
Książka została napisana niezwykle żywym i dynamicznym językiem, w niektórych momentach gatunkowo zbliżającym się do reportażu, zwłaszcza w użyciu niektórych elementów gwary warszawskiej w dialogach i wypowiedziach postaci. A były to osoby pochodzące z bardzo różnych, nieraz biegunowych środowisk: mediów, handlarzy, chuliganów czy robotników.
Założenie i problematyka
Kryminał Leopolda Tyrmanda stanowić miał obraz Polski Ludowej, jej rzeczywistości i władzy. W powojennej Warszawie ukazany bowiem został świat przestępczy, dezorganizujący społeczeństwo. Rządzą nim zupełnie osobne prawa i struktura. Autor ukazuje ten świat z dozą humoru i ironii, jednak zostaje przez niego zakwalifikowany i potępiony jako zagrażająca patologia, wstrzymująca rozwój odradzającego się po wojnie, świata społecznego. Pisarz przekazuje jednak również przekonanie o tym, że czasem i największy bandyta okazuje ludzkie oblicze, bo też jest przecież człowiekiem