Streszczenie
Główny bohater filmu Jan Piszczyk zwierza się ze swojej przeszłości naczelnikowi więzienia, w którym przebywa. Scenariusz przedstawia kolejne epizody z życia Piszczyka.
Pierwsze wspomnienie dotyczy dzieciństwa bohatera, spędzonego pod surowym okiem ojca - krawca. Mały Jan próbuje dowartościować się dopiero w szkole, tam również przeżywa swoją pierwszą dumę. Zostaje bowiem muzykiem w drużynie harcerskiej, jednak podczas parady kompromituje się.
Kolejny epizod dotyczy jego okresu studenckiego, gdzie Jan czuł się wyalienowany z powodu kształtu swojego nosa. Zapisuje się do organizacji prorządowej by móc udzielać korepetycji i zarabiać na życie. Naucza Jolę, córkę pani majorowej. Pewnej nocy gubi się w tłumie demonstrantów (zwolenników sanacji i nacjonalistów), zaczynając skandować sprzeczne ze sobą hasła, w wyniku czego zostaje wzięty za Żyda i boleśnie pobity. Tym sposobem traci szansę na dalszą pracę w charakterze korepetytora. Brak środków uniemożliwia mu studiowanie, więc Piszczyk próbuje swoich sił w wojsku – zostaje powołany do szkoły podchorążych w Zegrzu. Gdy dociera na miejsce, w jednostce znajduje mundur podchorążego i zakłada go. Z tego powodu zostaje pojmany przez Niemców i trafia do ich obozu jenieckiego. Bohater tworzy nową historię swojego życia, uwzględniając czyny wojenne, jednak wkrótce jego kłamstwo wychodzi na jaw. Okryty hańbą mężczyzna znajduje zatrudnienie w fabryce amunicji, jednak z powodu problemów zdrowotnych szybko zostaje z niej zwolniony. Opiekuje się nim dawny znajomy Jelonek, trudniący się nielegalnym handlem. Janowi takie życie nie bardzo odpowiada więc zostaje konspiratorem w warszawskim ruchu oporu. W tej roli także zostaje zdemaskowany.
Po zakończeniu wojny bohater próbuje swoich sił w kolejnym zawodzie, tym razem w administracji w Krakowie. Awansuje w drabinie urzędniczej, również kosztem swoich kolegów, w wyniku czego zostaje aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa.
Fabuła powraca do czasów współczesnych – do momentu gdy na mocy popaździernikowej amnestii 1956 roku (zmian polityki wewnętrznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej) Jan zostaje zwolniony z więzienia, jednak wzbrania się przed wyjściem na wolność. Ostatecznie zostaje siłą wyrzucony z zakładu karnego.
Geneza i gatunek
Zezowate szczęście zaliczane jest do gatunku komediowego (czasem kojarzone z komediodramatem). Film w reżyserii Andrzeja Munka na postawie scenariusza Janusza Strawińskiego, ukazał się w 1960 roku. W tym samym czasie scenarzysta napisał powieść zatytułowaną Sześć wcieleń Jana Piszczyka, korespondującą z treścią filmu.
Recepcja
Twórcy Zezowatego szczęścia zdecydowanie poruszyli środowisko krytyków. Atakowano ich za ośmieszanie polskiej historii, ale dostrzegano również w fabule uniwersalność wymowy, głoszącej konieczność zachowania w świecie własnej podmiotowości.
Problematyka i założenia
Film Andrzeja Munka miał stanowić swoiste rozliczenie z mitami na temat narodowej odwagi i niezłomności rodaków – była to pierwsza ekranowa historia, która wyszła poza typowo romantyczne, mesjanistyczne postrzeganie dziejów narodowych. Główny bohater Jan Piszczyk próbuje bowiem, za pomocą intryg, oszustw i masek, przejść niepostrzeżenie przez burzliwą i przełomową historię XX wieku. Jako sztandarowy konformista potrafi wejść w układ z każdym i wszędzie, jednak nie chroni go to przed różnorakimi zawiłościami życia. Tę przewrotność losu z pewnością miał również podkreślac tytuł utworu.
Dzięki konstrukcji głównej postaci reżyser uzyskał efekt zabawnej historii podszytej jednak dużą dozą goryczy i dramatu. W scenariuszu bardzo trafnie wypunktowane zostały polskie słabości i pustka ideologiczna niektórych haseł narodowych. Nie dziwi zatem fakt, że Andrzej Munk postrzegany jest jako demaskator tożsamościowych stereotypów i symboli.
 |
| Andrzej Munk, reżyser filmu Zezowate szczęście/www.wikipedia.org.pl |