może zyskać zezwolenie szlachcica na ślub dla zakochanej pary.
Scena 4
Wacław wychwala męstwo Klary. Wypowiada też ważne słowa o zmienności charakteru kobiet:
O płci piękna, luba, droga!
Twoja radość, twoje żale –
To jeziora lekkie fale.
Scena 5
Wacław czeka na Podstolinę. Niespodziewanie kobieta rozpoznaje w nim „księcia Radosława”, swojego byłego zalotnika. Zawstydzony Wacław przyznaje, że tytuł był zmyślony, a kokietowanie wynikło z „chęci pustoty”. Obydwoje zarzucają sobie zmienność w uczuciach (Cześnik będzie czwartym mężem Podstoliny). Ostatecznie Podstolina zgadza się wesprzeć młodzieńca w dążeniu do ślubu z Klarą.
Scena 6
Podstolina zapewnia Klarę o swym wsparciu, jednocześnie zatrzymuje upokorzonego Wacława i postanawia kontynuować rozpoczętą rozmowę.
Scena 7
Papkin w górnolotnych słowach wyznaje Klarze swą miłość. Dziewczyna z trudem zachowuje powagę, ale rozsądnie przyjmuje zaloty i prosi swego adoratora o podjęcie się trzech prób: posłuszeństwa, wytrwałości i odwagi. Aby zyskać serce Klary Papkin musi: milczeć przez sześć miesięcy, wytrzymać rok i sześć dni o chlebie i wodzie, a także sprowadzić na zamek… żywego krokodyla.
Scena 8
Papkin jest zdruzgotany prośbami Klary (zwłaszcza perspektywą chwytania krokodyli). Zastanawia się, jak przechytrzyć sprytną dziewczynę. Spotyka Wacława, otrzymuje od niego sakiewkę ze złotem i przypomnienie o konieczności dotrzymania sekretu.
Scena 9
Cześnik opowiada Papkinowi o sfinalizowaniu zaręczyn z Podstoliną. Chce też ostatecznie zakończyć spór z Rejentem. W tym celu wysyła do Milczka Papkina z wezwaniem na pojedynek. Papkin wątpi w to, że wyjdzie z tego spotkania cało, ale Cześnik obiecuje sowitą zapłatę.
Akt III
Scena 1
Rejent przesłuchuje swoich murarzy, spisując oskarżenie przeciw Cześnikowi. Słudzy, wbrew nagabywaniom Milczka, nie mogą potwierdzić, że doznali jakichkolwiek cielesnych obrażeń. Nie widzieli też, by Cześnik faktycznie strzelał do sąsiada. W końcu Rejent spisuje mocno ubarwioną opowieść o ataku Cześnika, a pod oskarżeniem znakiem krzyża podpisują się murarze.
Scena 2
Pojawia się Wacław. Opowiada ojcu o swojej miłości do Klary, Rejent jest jednak nieubłagany. Nie wyraża zgody na ślub, ponadto wyznaje, że właśnie podpisał intercyzę (umowę przedślubną), na mocy której Wacław zostanie mężem Podstoliny. Strona, która zerwie układ, zapłaci sto tysięcy kary. Wacław jest zrozpaczony, bezskutecznie prosi ojca o litość i wyrozumiałość.
Scena 3
Rejent zastanawia się nad pokrętnymi motywacjami Podstoliny, która najpierw obiecała rękę Cześnikowi, a później zgodziła się na intercyzę. Milczek ma nadzieję, że „kradzież” narzeczonej mocno dotknie Cześnika.
Scena 4
Papkin przybywa w poselstwie do Rejenta. Początkowy strach niknie pod wpływem wina podanego przez Milczka. Rozzuchwalony poseł przechwala się i skarży na smak trunku. Milknie po ostrzeżeniach Rejenta („Każę oknem cię wyrzucić”). Zmuszony do mówienia, przekazuje wezwanie na pojedynek. Opowiada też o planach ślubu Cześnika z Podstoliną.
Scena 5
Tymczasem w domu Rejenta pojawia się Podstolina z podpisaną intercyzą i zapewnieniem o miłości względem Wacława. Papkin jest zaskoczony szybką zdradą niedoszłej żony Cześnika. Kobieta zrzuca na niego winę, za „wyrwanie słowa” przysięgi. Rejent przygotowuje odpis na wezwanie.
Scena 6
Podstolina nieudolnie tłumaczy się Papkinowi ze swego postępowania. Prosi go o przekazanie przeprosin Cześnikowi. Papkin nie wierzy w szczerość jej intencji i odmawia.
Scena 7
Papkin otrzymuje od Rejenta list dla Cześnika i w pośpiechu opuszcza mieszkanie Milczka (po drodze służący zrzucają go ze schodów).
Akt IV
Scena 1
W mieszkaniu