„Konopielka” - geneza, czas i miejsce akcji
Powieść Edwarda Redlińskiego pt.: „Konopielka” ukazała się w 1973 roku.
Ukazuje ona powojenną rzeczywistość polskiej wsi położonej gdzieś na wschodnich Kresach. Akcja toczy się w małej, położonej pośród bagien wiosce Taplary. Życie od lat biegnie tu niezmiennym rytmem, który wyznaczają prace na roli. Wieści ze świata docierają rzadko, za pośrednictwem wędrownego dziada. Do tego uporządkowanego wedle własnych praw świata wkracza nagle cywilizacja. We wsi ma powstać szkoła, sieć elektryczna, drogi, kanalizacja.
Konfrontacja tych dwóch rzeczywistości jest głównym tematem powieści. Redliński ukazuje zagładę małego wiejskiego świata. Mimo sprzeciwu, chłopi ulegają ideom postępu, a ich dzieci są nim żywo zainteresowane. Od wyznaczonej drogi rozwoju nie ma odwrotu ani ucieczki.
„Konopielka” - najważniejsi bohaterowie
Głównym bohaterem i narratorem opowieści jest Kaziuk Bartoszewicz, jeden z mieszkańców Taplar. Żyje on tak, jak żyli jego rodzice, przestrzega tych samych praw, co inni chłopi. Początkowo jest podobnie wrogo nastawiony do przybyszów z miasta jak reszta wsi. Jednak fascynacja młodą nauczycielką przekłada się też na ciekawość tego, co się z nią wiąże, a więc – cywilizacji.
Podobnie jak wszyscy w Taplarach, Kaziuk wierzy w różne przesądy: zboże kosi tylko sierpem, wierzy w zakopany skarb i złe znaki. Obecność nauczycielki, zainteresowanie światem, jakie przejawia jego syn, każą mu zweryfikować to, co dotąd uważał za pewne i niepodważalne.
Kaziuk przekonuje się, że świat jest zupełnie inny, niż go dotąd postrzegał. On sam wszystkiego uczył się od starszych, jego syn nie chce słuchać ojca, wierząc raczej temu, czego dowiaduje się w szkole. Erotyczne doświadczenie, odrywające przed Kaziukiem kolejne tajemnice i nowości, staje się ostatecznym powodem, dla którego mężczyzna sam zaczyna krzewić ideę postępu.
„Uczycielka” jest w „Konopielce” uosobieniem nowoczesności, podkreśla to jej młody wiek i swobodne zachowanie. Mieszkańcy Taplar są nim oburzeni – młoda i niezamężna kobieta do późnej nocy pali lampę w swoim pokoju, przesiadując nad książkami. Pije alkohol, utrzymuje grzeszne stosunki z mężczyznami, a do tego uczy dzieci najdziwniejszych rzeczy, o których nikt wcześniej nie słyszał.
„Konopielka”- problematyka
„Konopielka” to zabawny i wnikliwy obraz polskiej wsi. Autor nieco przerysował jej realia. Zacofanie mieszkańców Taplar, tłumaczone ich odcięciem od świata, wydaje się nieprawdopodobne w połowie XX wieku. Dzięki kreacji takiej wioski Redliński mógł jednak wyraźniej zarysować kontrast między tradycją a cywilizacją, ukazać ich dobre i złe strony.
Jak zapewnia urzędnik w książce, cywilizacja prowadzi do poprawy warunków życia. Przynosi ludziom wygodę, bezpieczeństwo, pozwala poznawać świat. Chłopi z Taplar jednak wcale tego nie pragną, wszelkie zmiany budzą w nich lęk. Wiara w zabobony, brak higieny, przekonanie, że świat kończy się tam, gdzie horyzont, analfabetyzm, obrzędowość – wszystko to jednocześnie śmieszy i rodzi żal, kiedy odchodzi wraz ze stopniowym rozgaszczaniem się na wsi nowoczesności.
Redliński kpi po równi z zacofania i z idei postępu. Nowoczesność to nie tylko nauka i technika, ale też nieobyczajność, odrzucenie tradycyjnych wartości i świętości. Nawet żebrak-filozof uważany za świętego ulega pokusie nowych obyczajów i żyje w wolnym związku, co wcześniej byłoby nie do pomyślenia.
Okazuje się, że tradycja to nie tylko poczucie bezpieczeństwa, ale też ograniczenie wolności.