Geneza „Tajemniczego ogrodu”
„Tajemniczy ogród” to powieść dla młodzieży autorstwa Frances H. Burnett, opublikowana w 1909 roku. Została uznana za najlepszą powieść autorki i zyskała wielką popularność. Kilkakrotnie ekranizowana. Powieść wyjątkowo wzruszająca, opowiada historię dzieci, które wychowywane bez rodziców, świat poznają instynktownie, na własną rękę.
Z drugiej strony, „Tajemniczy ogród” to powieść o odradzaniu się rodzicielskich uczuć na tle odradzającej się przyrody. Uczucia Cravena do syna powracają w jednej chwili, gdy ten widzi pierwsze kroki Collina i jego roześmianą twarz – autorka pokazuje prawdę o tym, że nie można zapomnieć o miłości rodzicielskiej, nie można jej wyprzeć. Ale powieści prowadzona jest tak, aby czytelnik poznał losy obojga bohaterów – urodzonych na innych półkulach, jednak o podobnej historii. Widzimy, jak zmieniają się w miarę obcowania z przyrodą, jak łagodnieją i zjednują sobie ludzi.
„Tajemniczy ogród” - czas i miejsce akcji
Akcja utworu toczy się pod koniec XIX wieku w Anglii, głównie w posiadłości pana Cravena – Misselthwaite Manor. Tylko na chwilę przenosi się do Norwegii (podróż p. Cravena) i Indii (pierwsze rozdziały ukazujące życie Mary w rodzinnym domu).
„Tajemniczy ogród” - interpretacja ogólna
Burnett wykreowała dwa równoległe światy: fantastyczny i realistyczny. W książce pojawiają się wspaniałe opisy przyrody, niekiedy wręcz magicznej i – z drugiej strony – oznaki jej oddziaływania na bohaterów. Narrator prowadzi nas poprzez opisy kolonialnych Indii, a następnie Yorkshire – kontrast przyrody wzmaga kontrast kulturowy. Zderzenie tych dwóch kultur następuje w momencie, gdy mała bohaterka podejmuje próby przywyknięcia do nowych, angielskich już, warunków życia. Znalazłszy się w zupełnie nowym miejscu, musi pokonać własne (często złe) przyzwyczajenia i słabości, za co zostaje wynagrodzona – podobnie jak Colin. Mary odgrywa zresztą niebagatelną rolę w przemianie chłopca.
Powieść Burnett to studium uczuć dzieci i rodziców, również studium rozkwitania sierot (czy to rzeczywistych – Mary, czy też nie – Colin, „porzucony” przez ojca z powodu traumy po rodzinnej tragedii). Autorka jasno podkreśla, że dobra materialne nie zapewniają szczęścia, przesłaniem powieści jest bowiem prosta prawda – dziecko musi być przede wszystkim kochane.
Motywy w „Tajemniczym ogrodzie”
Motyw choroby
Według lekarzy, pana Cravena i służby rezydującej w posiadłości, mały Colin to schorowany i słabowity chłopiec. Podobno po jego narodzinach doktorzy mieli przekonywać ojca, że dziecko nie dożyje wieku dojrzałego. Sam Craven – pogrążony w żałobie po śmierci żony – przyjął spokojnie kolejny „cios” od losu, pozostawiając chorego pod opieką lekarzy.
Colin faktycznie nie jest poważnie chory. Jego słabowitość i hipochondria wynikają z braku wiary we własne siły oraz niedostatku miłości i rzeczywistego zainteresowania. Bohaterowi przekonanemu o niechęci ojca pozostaje jedynie płacz i użalanie się nad sobą. Pojawienie się Mary wytrąca Colina z dotychczasowego (szkodliwego) trybu życia. Rekonwalescencja na świeżym powietrzu, dobre posiłki i towarzystwo przyjaciół doprowadzają do „cudownego” wyzdrowienia bohatera.
Motyw dziecka
To główny motyw utworu. Każde z trójki głównych bohaterów wywodzi się z innego środowiska, ma inną przeszłość i inne problemy. Mimo tego, wszystkich ich łączy wspólne pragnienie życia „pełnią życia”. Afirmacja świata, radość z zabawy, odkrywania tajemnic, wspólnych marzeń – to wartości, które powinny towarzyszyć dzieciństwu każdego małego człowieka.
W powieści Burnett to odgrywają role pierwszoplanowe. Dzieci odkrywają tajemnice,