Leleweliści - historia, program, przywódcy

Mianem lelewelistów nazywa się w historiografii działaczy emigracyjnych, którzy po powstaniu listopadowym skupili się wokół wybitnego polskiego polityka i naukowca, Joachima Lelewela. Mówiąc o lelewelistach mamy zazwyczaj na myśli zorganizowany w 1831 roku Komitet Narodowy Polski.

Członkowie Komitetu wierzyli w wybuch powstania we wszystkich trzech zaborach i ustanowienie republiki, gdzie miało dojść do całkowitego uwłaszczenia chłopów  i zniesienia pańszczyzny. Chciano również powszechnej równości społecznej dla wszystkich. KNP nie przetrwał długo, został w roku 1832 wydalony z Francji przez władze i rozpadł się. Część działaczy już wcześniej odłączyła się od Lelewela i utworzyła Towarzystwo Demokratyczne Polskie.

Sam Lelewel utworzył we współpracy z Józefem Zaliskim w roku 1832 tajny komitet „Zemsta Ludu”, który miał wywołać w Polsce powstanie, będące częścią większej, europejskiej rewolucji. Próby wywołania walki zbrojnej w 1833 zakończyły się jednak fiaskiem. Projektem, w którym był jeszcze zaangażowany Lelewel, była Młoda Polska, mająca być częścią znacznie większej organizacji spiskowo – reformatorskiej – Młodej Europy. Pod koniec lat 30 i ta organizacja rozpadła się, a jej członkowie przystąpili do różnych obozów politycznych.