Obecnie znanych jest ok. 80 tysięcy gatunków grzybów, jednak przypuszcza się może być ich znacznie więcej, nawet ok. 1, 5 miliona.
Najważniejsze grupy (typy w systematyce) grzybów to: skoczki, sprzężniowe, workowce i podstawczaki.
Skoczki to najprostsze, zazwyczaj jednokomórkowe grzyby występujące głównie w wodnym środowisku. Zróżnicowane pod względem trybu życia (pasożytnicze lub saprofityczne). Przedstawicielami skoczków są: Synchytrium endobioticum (wywołuje raka ziemniaczanego) oraz Olpidium (wywołuje choroby kapusty i wyki).
Spizellomycete - przedstawiciel skoczków |
Sprzężniowe to grzyby zbudowane ze strzępek komórczakowych. Głównie saprofityczne, które wytwarzają kolonie na martwej materii organicznej pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego. Należą tutaj pleśniak biały i rozróżek czarniejący (tworzący czarne naloty głównie na owocach). Ponad to sprzężniowe mogą być pasożytami roślin, grzybów i zwierząt. Rozmnażają się przez gametangiogamię (gametangia niezróżnicowane), w rozwoju występuje zygospora – przetrwalnikowa wielojądrowa komórka otoczona często kolczystą ścianą komórkową.
Pleśniak biały (Mucor mucedo)/James Lindsey (11.07.2007)/commons.wikimedia.org |
Workowce to najliczniejsza grupa grzybów, która jest bardzo zróżnicowana zarówno pod względem budowy jak i trybu życia oraz sposobu rozmnażania się. Cechą wspólną wszystkich workowców jest wytwarzanie worka, w którym po procesie płciowym i wyniku mejozy powstaje osiem zarodników tzw. askospor. Do workowców zaliczamy jednokomórkowe drożdże (które nie wytwarzają owocników) oraz workowce właściwe, które zbudowane są ze strzępek wielokomórkowych. Workowce właściwe wytwarzają owocniki (o różnych kształtach –np. miseczkowate, butelkowate), które mają niewielkie rozmiary, dlatego nie są tak cenione przez grzybiarzy jak owocniki podstawczaków.
Owocnik mieseczkowaty czarki szkarłatnej |
Workowce właściwe rozmnażają się płciowo na drodze gametangiogami (gametangia zróżnicowane na plemnie i lęgnię) oraz bezpłciowo przez zarodniki. Jednokomórkowe rozmnażają się bezpłciowo główne przez podział komórki i pączkowanie; co jakiś czas tworzą worek z zarodnikami. Workowce są saprofitami lub pasożytami.
Wśród workowców na uwagę zasługują:
• pędzlaki i kropidlaki, czyli tzw. grzyby pleśniowe, które niszą produkty spożywcze (tworzą tzw. zielone pleśnie); z pędzlaka wyizolowano penicylinę (bakteriobójczy antybiotyk);
• drożdżaki, które wywołują groźne choroby ludzi – grzybice;
• miseczniki, które są głównymi destruentami biocenoz, a ich niektórzy przedstawiciele – smardze, trufle i dzieżki, są cenionymi grzybami jadalnymi;
Smardz jadalny/Strobilomyces(28.12.2005)/commons.wikimedia.org |
• szpetczaki, które są bezwzględnymi pasożytami roślin; powodują powstawanie czarcich mioteł (Taphrina), mącznych nalotów na zielonych częściach winorośli, agrestu, dębu (mączniaki) oraz obniżenie planów zbóż (buławinka czerwona); sporysz (grzybnia przetrwalnikowa) buławinki może być przyczyną groźnych zatruć;
Czarcia miotła na wierzchołku modrzewia/Jerzy Opioła/commons.wikimedia.org |
Podstawczaki są najwyżej uorganizowaną grupą grzybów. Cechą wspólną wszystkich podstawczaków jest wytwarzanie podstawki, w której po kariogamii i mejozie powstają zarodniki podstawkowe tzw. bazydiospory. Grzybnia podstawczaków zbudowana jest z wielokomórkowych strzępek (ze ścianami poprzecznymi z otworem) na ogół dikariotycznych (faza haploidalna jest skrócona). Podstawczaki rozmnażają się płciowo na drodze somatogami (łączenie niezróżnicowanych morfologiczne strzępek + i strzępek -) oraz bezpłciowo przez bazydiospory i konidia. Większość gatunków to saprofity, nieliczne są pasożytami (rdza źdźbłowa atakująca zboża, głownie atakujące kukurydzę).
Najbardziej znanymi podstawczakami są grzyby kapeluszowe o okazałych owocnikach w kształcie kapelusza i trzonka. Przedstawicielami grzybów kapeluszowych są zarówno cenione przez grzybiarzy grzyby jadalne jak i grzyby trujące, które powodują groźne zatrucia a nawet śmierć.
Pieczarka polna (Agaricus campestris)/Alan Rockefeller (24.02.2007)/commons.wikimedia.org |
Grzyby jadalne są często mylone z ich niejadalnymi odpowiednikami. Oto najważniejsze z nich:
Grzyby jadalne |
Grzyby niejadalne |
borowik szlachetny |
goryczak żółciowy |
koźlarz babka |
goryczak żółciowy |
czubajka kania |
muchomor sromotnikowy |
pieprznik jadalny (kurka) |
lisówka pomarańczowa |
opieńka miodowa |
maślanka wiązowa |
mleczaj rydz |
mleczaj wełnianka |
pieczarka polna |
muchomor jadowity |