Porosty (Lichenes) są samożywnymi organizmami lądowymi, które powstały w wyniku symbiozy grzyba (najczęściej workowca, rzadziej podstawczaka) z glonem (zielenicą). Z ewolucyjnego punktu widzenia porosty uważane są za grzyby zlichenizowane, czyli takie które współżyją z glonami. Związek pomiędzy symbiontami przynosi korzyści obu partnerom. Grzyb zapewnia glonowi schronienia i ułatwia mu pobieranie wody wraz z solami mineralnymi, w zamian zaś czerpie od niego substancje odżywcze wyprodukowane w czasie fotosyntezy. Niektóre teorie mówią, że związek ten ma nie symbiotyczny a niewolniczy charakter – grzyb, który sam może rozmnażać się płciowo więzi glona, czerpie z niego pokarm, ogranicz wzrost, a ponadto uniemożliwia mu rozmnażanie płciowe. Ten antagonistyczny typ współżycia nazwano helotyzmem.
Porost jako całość może rozmnażać się tylko w sposób bezpłciowy przez wyrostki lub urwistki. Wyrostki to cienkie i kruche odgałęzienia, które po odłamaniu od plechy rozrastają się w nowy organizm. Urwistki tworzone są we wnętrzu plechy przez jedną lub kilka komórek glonów otoczonych kilkoma strzępkami grzybów. Urwistki wysypują się po pęknięciu okrywy porostu i wraz z wiatrem rozprzestrzeniają się w środowisku. Grzyb może rozmnażać się zarówno płciowo jak i bezpłciowo – przez zarodniki lub fragmentację strzępek. Glon rozmnaża się tylko bezpłciowo przez podział komórki.
Formy plechy porostów:
Plecha porostów może przyjmować różne formy, podstawowe z nich to:
1. skorupiasta – przylega do podłoża, spotykana głównie u porostów żyjących na wyjątkowo niegościnnych i twardych podłożach( np. skałach); występuje m.in. u wzorca geograficznego;
 |
|
Rhizocarpon geographicum - plecha skorupiasta/Bot dk(12.07.2009)/commons.wikimedia.org |
2. listkowata – nieco odstaje od podłoża, wyglądem przypomina liść; spotykana głównie u porostów żyjących na korze drzew lub na kamieniach; występuje m.in. u płucnicy islandzkiej, pustułki i złotorostu;
 |
| Lobaria pulmonaria - plecha listkowata Bot dk (29.07.2008)/commons.wikimedia.org |
3. krzaczkowata – porozgałęziana, przyczepiona do podłoża tylko lokalnie lub zwisająca (u porostów nadrzewnych); spotykana głównie u porostów żyjących na ściółce, pniach i konarach drzew; występuje m.in. u brodaczka i różnych gatunków chrobotków.
 |
| Pseudevernia furfuracea - plecha krzaczkowata/Dariusz Kubiak(13.09.2012)/ commons.wikimedia.org |
Najbardziej wytrzymałe na zanieczyszczenia powietrza są porosty o skorupiastej plesze a najbardziej wrażliwe o krzaczkowatej.
Znaczenie porostów:
1. Porosty są organizmami pionierskimi, dzięki swym niewielkim wymaganiom życiowym zasiedlają i przekształcają różne podłoża o trudnych warunkach życiowych, przez co czynią je bardziej dostępnymi dla innych organizmów. Występują w zarówno najzimniejszych jak i najgorętszych miejscach na kuli ziemskiej. Możemy spotkać je m.in. na wietrznej zmarzlinie, wysokogórskich turniach, piaszczystych glebach, nagich skałach, kamieniach, murach, korze drzew, dachówkach i wielu innych.
2. Porosty są bioindykatorami, czyli biologicznymi wskaźnikami czystości powietrza – stworzona skala porostowa pozwala określić stopień skażenia atmosfery dwutlenkiem siarki.
3. Porosty są elementem budulcowym gniazd niektórych ptaków, schronieniem dla bezkręgowców oraz podstawowym składnikiem pożywienia dla zwierząt tundry (reniferów, piżmowołów), dawniej misecznica jadalna była spożywana przez ludzi, którzy uważali ja za biblijną mannę z nieba.
4. Porosty wykorzystywane są w medycynie (do produkcji leków np. płucnica islandzka) oraz w kosmetologii (do produkcji perfum), dawniej również w farbiarstwie (do produkcji barwinków).