Oogeneza jest to złożony wieloetapowy proces, w którym powstają gamety żeńskie. Zachodzi on w komórkach macierzystych 2n jajników i prowadzi do powstania dojrzałych komórek jajowych. Oogenezie towarzyszą podziały na poziomie komórkowym, czyli mitoza i mejoza.
Przebieg oogenezy:
• Oogonia, czyli niedojrzałe komórki rozrodcze dzielą się wielokrotnie, przez co zwiększają swoją liczbę. Ponieważ są to podziały mitotyczne, wszystkie powstałe w ten sposób komórki mają diploidalną liczbę chromosomów (2n)
• Oogonium rośnie i do szóstego miesiąca życia płodowego przyszłej kobiety przekształca się w oocyt I rzędu.
• Oocyt I rzędu rozpoczyna I podział mejotyczny już w życiu płodowym. Podział ten jednak zostaje zahamowany w stadium profazy I i dokończony dopiero w momencie osiągnięcia dojrzałości płciowej przez kobietę.
• W wyniku podziału oocytu I rzędu powstaje: oocyt II rzędu i pierwsze ciałko kierunkowe. W trakcie tego procesu zachodzi nierówny podział cytoplazmy i żółtka do powstających komórek, co ma celu zapewnienie odpowiedniej ilości substancji odżywczych do utrzymania zapładnianego w dalszym życiu jaja.
• Oocyt II rzędu rozpoczyna II podział mejotyczny, który także zostaje zahamowany (w stadium metafazy II)
• Drugi podział mejotyczny może być zakończony, a ciałko kierunkowe wydzielone, jeśli komórka jajowa zostaje w czasie jajeczkowania uwolniona do jajowodu, a następnie zapłodniona
Oogeneza jest najdłuższym cyklem podziału komórki występującym w warunkach fizjologicznych (trwa 14-15 lat).
 |
| Schemat oogenezy |
Porównanie oogenezy i spermatogenezy:
Powstawanie komórki jajowej jest pod wieloma względami podobne do tworzenia plemnika (spermatogeneza), jednak istnieje kilka zasadniczych różnic:
• W wyniku spermatogenezy z jednej komórki macierzystej powstają 4 plemniki, a w efekcie oogenezy z jednego oogonium powstaje jedna komórka jajowa i trzy ciałka kierunkowe;
• W spermatogenezie zachodzi równy podział cytoplazmy, a w oogenezie oocyt II rzędu dostaje większą część;
• Spermatogeneza zachodzi od dojrzewania do późnej starości, a oogeneza do menopauzy (do ok. 50-55 roku życia);
• Gameta żeńska i plemnik różnią się wyglądem.