Podstawą prawną funkcjonowania sołectw i sołtysów w Polsce jest Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym. W świetle je postanowień, sołectwo jest organem pomocniczym, który może powołać, choć nie musi, rada gminy. Organem wykonawczym w sołectwie jest sołtys.
Prawa sołtysa:
-
sołtys jest objęty ochroną państwową jako funkcjonariusz publiczny
-
posiada prawo do nietykalności cielesnej podczas lub w związku z pełnionym urzędem
-
sołtys pełni funkcję reprezentacyjną i wykonawczą
-
przysługuje mu zwrot kosztów poniesionych w związku z udziałem w sesjach rady gminy, jednak jest to zależne od woli radnych i wynosi 50% diety pobieranej przez radnych gminy
-
sołtys może zabierać głos na zebraniach wiejskich, przedstawiać wnioski, oświadczenia, projekty uchwał, ma prawo żądać wpisania swego oświadczenia do protokołu zebrania
-
ma prawo zwoływać z własnej inicjatywy zebrania wiejskie lub na wniosek rady sołeckiej
-
otwiera i przewodniczy zebraniom wiejskim
-
przewodniczy obradom rady sołeckiej
-
może złożyć rezygnację z pełnionej funkcji przed upływem kadencji
Zadania sołtysa:
-
dbanie o zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty mieszkańców sołectwa
-
wykonywanie uchwał rady wiejskiej związanych z dysponowaniem mieniem sołectwa, uchwalaniem wniosków, które mają być rozpatrzone przez radę gminy, opiniami w sprawach planów miejscowego zagospodarowania przestrzennego, lokalizacji inwestycji, zmian przeznaczenia obiektów oświaty czy służy zdrowia, kultury, sportu, rekreacji znajdujących się na terenie sołectwa
-
przedkładanie informacji o swojej działalności na zebraniu wiejskim
-
podawanie terminu i miejsca zebrania wiejskiego do wiadomości publicznej
-
współpracowanie z radą sołecką
-
zwoływanie zebrania wiejskiego
-
zwoływanie posiedzenia rady sołeckiej
-
działanie stosowane do wskazań zebrania wiejskiego, wójta, rady gminy
-
wpływanie na wykorzystanie aktywności mieszkańców służącej poprawie gospodarki i warunków życia w sołectwie
-
uczestniczenie w naradach sołtysów zwoływanych okresowo przez wójta
-
pobieranie opłat lokalnych i podatków np. od gruntu
Ciekawostka: Od 2002 roku „Gazeta sołecka” organizuje konkurs na sołtysa roku.