W związku z tym, że Unia Europejska stanowi organizację ponadnarodową realizującą kompetencje integracji sfery gospodarczej i społecznej poszczególnych krajów członkowskich (aż 28), dla sprawności działania musiała utworzyć szereg instytucji, które zapewnią sprawną realizację unijnych kompetencji.
Instytucje Unii Europejskiej można podzielić ze względu na główne zadania:
1. Ustalanie programu prac i ogólnego kierunku polityki UE – Rada Europejska z jej przewodniczącym,
2. Ustanawianie prawa – tą sferą zajmuje się Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej oraz Komisja Europejska. Każda z tych instytucji reprezentuje inne interesy, ponieważ PE przede wszystkim mówi głosem obywateli krajów członkowskich (bezpośrednie wybory), Rada UE – głosem rządów państw członkowskich, natomiast Komisja w założeniu reprezentuje interesy UE jako całości. Najczęściej z inicjatywą nowego prawa wychodzi Komisja Europejska.
3. Inne instytucje – do tej grupy zaliczyć można Trybunał Obrachunkowy, który zajmuje się kontrolą finansowania działalności UE oraz Trybunał Sprawiedliwości, który zajmuje się kontrolą stosowania prawa europejskiego.
Oprócz powyższych instytucji, można wymienić m.in. Europejski Bank Centralny, Komitet Regionów, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny oraz Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.