Kalwinizm w Polsce - historia, przedstawiciele

O ile luteranizm najchętniej przyjmowało mieszczaństwo, to kalwinizm w Polsce znalazł zwolenników przede wszystkim u przedstawicieli szlachty. Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia się m.in. osobiste działanie Kalwina przez korespondencję z polskim królem Zygmuntem Augustem i możnymi, jaśniejsze ujęcie jego nauki, demokratyczne założenia doktryny oraz organizację Kościoła z dużym udziałem świeckich. Nie bez znaczenia były także skromne zbory kalwińskie, których utrzymywanie było tańsze niż świątyń katolickich.  Szlachta polska przychylnym okiem patrzyła również na postulat egzekucji dóbr kościelnych i pozbawienie Kościoła rzymskiego wpływów politycznych. Kalwinizm nigdy natomiast nie stał się w Polsce wyznaniem ludowym.

Nasilenie ruchu kalwińskiego w Polsce nastąpiło po 1540 r. Pierwszy synod ewangelicko-reformowany odbył się w Pińczowie w 1550 r. Ustalono na nim porządek nabożeństw i zasady wiary polskiego kalwinizmu. Najgłośniejszym propagatorem doktryny Kalwina stał się Jan Łaski (1499-1560), bratanek ówczesnego prymasa. Był on zwolennikiem utworzenia w Polsce Kościoła narodowego opartego na doktrynie ewangelicko-reformowanej. Działał również za granicą, organizując zbory w Niderlandach i Nadrenii oraz biorąc udział przy opracowaniu anglikańskiego wyznania wiary.

Wśród zwolenników nauki reformowanej nie zabrakło też ówczesnych intelektualistów, wśród których byli m.in. Mikołaj Rej z Nagłowic (poeta, prozaik, zwany ojcem literatury polskiej) oraz Andrzej Frycz Modrzewski (pisarz polityczny). Co więcej, w 1569 r. aż 38 ewangelików reformowanych było senatorami Rzeczypospolitej.

Protektorami i propagatorami kalwinizmu w Wielkim Księstwie Litewskim był magnacki ród Radziwiłłów, a szczególnie książę Mikołaj Czarny, zwany księciem heretyków. Pierwszy zbór otworzył on w Brześciu, na swoim zamku. W Małopolsce za kalwinizmem opowiedziały się rody Stadnickich, Szafrańców, Firlejów i Zborowskich; w Wielkopolsce rody Leszczyńskich i Tomickich, a na Rusi – Jałowieckich.

W 1555 r. na synodzie w Koźminku polscy kalwini zawarli unię z przebywającą na terenie Korony Królestwa Polskiego braćmi czeskimi, którzy byli kontynuatorami ruchu husytów. Siedem lat później nastąpił podział wśród zwolenników wyznania ewangelicko-reformowanego na zbór większy (czyli właściwych kalwinów) i zbór mniejszy (czyli arian-antytrynitarzy, zwanych też Braćmi Polskimi).

Kalwinizm przy końcu ruchu reformacyjnego w Polsce miał razem z braćmi czeskimi około 80 zborów w Wielkopolsce, 250 w Małopolsce i ponad 190 na Litwie. Dzisiaj Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP liczy ok. 3, 5 tysiąca wiernych, którzy są skupieni w jedenastu ośrodkach.

Polecamy również:

  • Luteranizm w Polsce - historia

    Już w kilka lat po wystąpieniu Marcina Lutra przeciwko nadużyciom w praktyce odpustów w 1517 r., jego poglądy i publikacje były znane w Polsce. Idee reformacyjne znalazły zwolenników wśród przedstawicieli różnych warstw społecznych, także wśród duchowieństwa. Więcej »

  • Bracia Polscy - definicja, poglądy, historia

    Bracia polscy (inaczej: arianie polscy, unitarianie) to radykalny ruch społeczno-religijny, który wyodrębnił się z polskiego kalwinizmu w XVI w. Do oficjalnego rozłamu doszło w 1562 r. na synodzie pińczowskim. Braci polskich nazwano wówczas mniejszym zborem, w odróżnieniu od większego... Więcej »

  • Bracia Czescy - opis, poglądy, przedstawiciele

    Braćmi Czeskimi (Jednotą Braci Czeskich; Jednotą Bracką) nazywa się ruch religijno-społeczny rozwijający się w Czechach od 1457 r., który skupiał pozostałych po klęsce husytyzmu taborytów. Jego zwolennicy głosili kult pracy fizycznej, ubóstwa i pogardę dla piastowania wysokich... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 3 + 5 =
Ostatnio komentowane
Ciekawe i pomocne
• 2024-12-03 20:41:33
pragnę poinformować iż chodziło mi o schemat obrazkowy lecz to co jest napisane nie j...
• 2024-11-28 16:29:46
ciekawe, oczekiwałem tylko kraj-stolica. miłe zaskoczenie ;)
• 2024-11-20 18:11:07
A jeśli trójkąt równoramienny jest jednocześnie prostokątny to który bok jest domy�...
• 2024-11-17 07:46:27
przegralem nnn do tego artykulu
• 2024-11-16 13:50:26