Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, zwana potocznie Bożym Ciałem, jest tzw. świętem ruchomym i przypada na czwartek po Uroczystości Trójcy Świętej, czyli 60 dni po Wielkanocy. Obchodzona jest na pamiątkę ustanowienia Najświętszego Sakramentu. Należy przy tym zaznaczyć, że pamiątkę tego wydarzenia Kościół Katolicki obchodzi także w Wielki Czwartek. Wówczas jednak wspomina się również Mękę Chrystusa; jest to zatem dzień smutku i pokuty. Dlatego Kościół zdecydował wyznaczyć w roku liturgicznym osobne święto, aby w uroczysty sposób podziękować i okazać wdzięczność Panu za dar Eucharystii. Boże Ciało, w przeciwieństwie do Wielkiego Czwartku, ma zatem charakter radosny i dziękczynny. Jest to święto nakazane, czyli obowiązkowe dla wszystkich wiernych. W Polsce jest dniem ustawowo wolnym od pracy.
Boże Ciała – historia
Inicjatorką ustanowienia Uroczystości Bożego Ciała była św. Julianna (1192-1258) z klasztoru augustianek w Mont Cornillon w pobliżu Liege. Doznała ona objawień, w których Chrystus żądał ustanowienia osobnego święta ku czci Najświętszej Eucharystii. Jezus wskazał nawet dokładny dzień – miał to być czwartek po niedzieli Świętej Trójcy.
Biskup Liege, Robert de Thourotte, zezwolił na wprowadzenie święta i w 1246 r. odbyła się w tym mieście pierwsza procesja eucharystyczna. Niemniej jednak po jego śmierci władze tamtejszego Kościoła uznały ustanowienie nowej uroczystości za przedwczesny i niewłaściwy krok. Sama św. Julianna została z kolei karnie przeniesiona z klasztoru w Mont Cornillon na prowincję.
W wyniku ponownego zbadania sprawy święto po raz kolejny zostało zatwierdzone w diecezji. W roku 1251 r. drugi raz ulicami Liege przeszła procesja eucharystyczna. Archidiakon katedry, Jakuba, który przyczynił się do wprowadzenia uroczystości, został później papieżem i panował jako Urban IV. To właśnie on w roku 1264 ustanowił obchody uroczystości Bożego Ciała w Rzymie. Z kolei teksty Mszy świętej i Oficjum na ten dzień liturgiczny opracował, na życzenie papieża, sam św. Tomasz z Akwinu. Używa się ich do dziś.
Bezpośrednim impulsem do ustanowienia święta był jednak cud eucharystyczny, który miał miejsce w miejscowości Bolsena. Kiedy kapłan odprawiał Mszę świętą, po przeistoczeniu kielich trącony ręką przechylił się, a jego zawartość wylała na korporał. Przerażony celebrans ujrzał, że postacie wina zmieniły się w krew. Obecnie ten święty korporał znajduje się w katedrze w Orvieto. Do dziś widać na nim plamy i jest obnoszony w czasie procesji Bożego Ciała zamiast monstrancji.
Po śmierci papieża Urbana II święto zaczęło zanikać. Odnowił je w 1314 papież Klemens V, natomiast jego następca, Jan XXII, zatwierdził je dla całego Kościoła. W Polsce jako pierwszy wprowadził obchody Bożego Ciała biskup Nankier w diecezji krakowskiej w 1320 r. Pierwsze procesje miały jednak miejsce dopiero w XV w., w Płocku i we Wrocławiu.
Do roku 1955 świętowano również oktawę Bożego Ciała. Następnie została ona zniesiona przez Stolicę Apostolską, ale Episkopat Polski zachował ten zwyczaj. Niemniej oktawa nie ma już charakteru liturgicznego.
Do czasu reformy soborowej istniało osobne święto ku czci Najdroższej Krwi Chrystusa, obchodzone 1 lipca. W 1969 r. doszło jednak do połączenia uroczystości Przenajdroższej Krwi Pana Jezusa z uroczystością Bożego Ciała. Pozostało jednak w liturgii Misjonarzy Krwi Chrystusa oraz sióstr Adoratorek Krwi Chrystusa.
Boże Ciało – symbole
Charakterystycznym punktem obchodów Uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa jest procesja z Najświętszym Sakramentem po ulicach parafii, która wyrusza z kościoła po głównej Mszy św. (sumie). Wierni, zgodnie z wielowiekową tradycją, niosą feretrony (obrazy procesyjne), chorągwie kościelne i sztandary cechowe. Dziewczyny sypią kwiaty, palone są kadzidła, biją dzwony, a śpiewowi pieśni eucharystycznych często towarzyszy w tym dniu orkiestra.
Procesja zatrzymuje się kolejno przy czterech ołtarzach, przy których czytane są związane tematycznie z Eucharystią fragmenty Ewangelii. Zwyczaj ten narodził się w Niemczech, a do Polski dotarł w XV w.
Polską tradycją jest z kolei plecenie wianków z kwiatów i ziół i przynoszenie ich do kościoła do poświęcenia. Następnie są one zabierane przez wiernych i umieszczane w domach dla ochrony przed szkodnikami i nieszczęściami.