„Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo” (tyt. oryginału „Also sprach Zarathustra. Ein Buch für Alle und Keinen”) to opus vitae Nietzschego. Książka była wydawana w częściach w latach 1883-1885. Właściwie nie zawiera ona nowych myśli filozofa, jest raczej dobrym i przystępnym ujęciem jego wcześniejszych poglądów.
Całość składa się z czterech części. Pierwsza, uznawana przez autora za najlepszą, powstała w styczniu 1883 roku. Kolejna ukazała się w lipcu tegoż roku, a trzecia na przełomie 1883/84. Czwarta część cyklu początkowo była planowana jako początek nowego cyklu, mającego nosić tytuł „Południe i Wieczność”, jednak autor napotkał trudności ze znalezieniem wydawcy, dlatego zdecydował się włączyć ją do mającego już pewne uznanie cyklu „Tako rzecze Zaratustra” i wydał ją własnym nakładem jako czwartą część. Wydrukowano wówczas zaledwie 40 egzemplarzy.
Postać Zaratustry po raz pierwszy pojawiła się w pismach Nietzschego w 1881 w książce pt.: „Wiedza radosna”. Autor zamierzał wykorzystać ją w kolejnej pracy – „Próżnowanie Zaratustry”, jednak nigdy jej nie ukończył.
Zaratustra to mędrzec, który dąży do zrozumienia świata i siebie. Najpierw udaje się do nieba, by tam posiąść wiedzę na temat moralności, chce się przekonać, czy myśl i słowo są dobre. Swoje dalsze rozważania prowadzi w samotności. Odcięty od świata i ludzi, zgłębia tajniki poznania. Jego odosobnienie trwa 10 lat. Ważne jest to, że wnioski do jakich dochodzi, są wynikiem jego własnego wysiłku intelektualnego, a nie darem zesłanym od Boga. Po dziesięciu latach pragnie podzielić się z ludźmi swoimi rozważaniami, jednak nikt nie chce go słuchać. Dla gapiów ciekawszy od dziwnego odludka jest linoskoczek. Kiedy wreszcie Zaratustra znajduje uczniów, pragnących poznać jego nauki, musi ich pozostawić samych sobie, ponieważ nikt nie może im przekazać prawd, do których muszą dojść drogą własnych przemyśleń. Dlatego wraca do swojej górskiej samotni.
„Tako rzecze Zaratustra” zawiera najważniejsze poglądy Nietzschego: ideę woli mocy, koncepcję nadczłowieka, śmierć Boga i wieczny powrót. Zaratustra głosi, iż nie ma życia pozagrobowego, śmierć jest ostatecznym końcem, dlatego należy jak najlepiej wykorzystać posiadany czas. Człowiek nie będzie sądzony. Natura ludzka jest złożona, łączy się w niej dobro i zło, niskie instynkty i wysokie idee.
Odwołując się do teorii Darwina, Nietzsche wyjaśnia koncepcję nadczłowieka. Ludzkość nieustannie się rozwija – etap człowieczeństwa mija, trzeba dążyć do nadczłowieczeństwa. Nadczłowiek to istota, która przeszła trzy etapy duchowej przemiany: duchowego wysiłku (wielbłąd), panowania nad sobą (lew) i ponownych narodzin, otwarcia się na twórczość i sztukę (dziecko).