Przez całe życie Kazimierz Wyka interesował się twórczością Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Śledził również jego życie prywatne, wybory i podejmowane decyzje.
List do Jana Bugaja to wnikliwy esej, napisany w formie listu 5 maja 1943 roku, opublikowany w „Miesięczniku Literackim”. Jest świadectwem żywego zainteresowania młodym twórcą i próbą skondensowania rys jego charakteru i jego poezji.
Tradycja literacka
Krytyk kreuje młodego Baczyńskiego na poetę najwyższej rangi. Jako patronów jego myśli poetyckiej wskazuje wielkie nazwiska: Juliusza Słowackiego, Cypriana Kamila Norwida, Czesława Miłosza i Józefa Czechowicza.
Znamienny jest fakt, że nazwiska te pochodzą z różnych nurtów literackich i różnych epok. Można uznać, że pomimo różnic ideologicznych, wszystkich tych twórców łączy wiele cech wspólnych objawiających się w poezji. Myśl poetycka Jana Bugaja jak w soczewce skupia i spaja ze sobą te cechy, dzięki czemu jego wiersze nie mają bynajmniej charakteru odtwórczego, ale zyskują całkiem nowy, świeży lecz wciąż oparty na tradycji literackiej kształt. Tę cechę Baczyńskiego wprost podkreśla Kazimierz Wyka.
Forma
W swoim tekście Wyka stawia kolejne tezy na temat cech twórczości Bugaja, a następnie argumentuje je wykorzystując cytaty z wybranych utworów poety. Dzięki temu esej jest przejrzysty i wyrazisty w interpretacji.
Krytyk w bezpośrednim zwrocie do adresata (Jana Bugaja) przekonuje go o tym, dlaczego jego poezja jest tak atrakcyjna i ciekawa. Można odnieść wrażenie, że w ten sposób próbuje wesprzeć go, kibicując jego poetyckiej działalności.
Wielki poeta
Kazimierz Wyka stawia Baczyńskiego jako poetę największego od czasów Juliusza Słowackiego, co jest odważnym posunięciem. Jest jednak Wyka niezwykle pewny swojej opinii. Wysoko ocenia Wiersze wybrane, które Baczyński opublikował w 1942 roku, które reprezentują zasadniczą cechę jego twórczości – skrupulatny i przemyślany wybór elementów tradycji – tych, które mają pomóc przetrwać nadziei w perspektywie zdarzeń historycznych.
Cechy poezji Jana Bugaja
W poezji Bugaja tradycją staje się stosunkowo niedawna przeszłość, jeszcze aktualna, która zmusza do wybierania lub odrzucania określonych elementów. Dla jego liryków nie można nawet określić bliższego tła (pomimo porównania go do czterech wielkich nazwisk z historii literatury). Dotychczasowa poezja podobna tematyce występującej u Jana Bugaja była raczej katastroficzna i pesymistyczna. Natomiast u Baczyńskiego katastrofizm właściwie wcale nie występuje, a jeśli już, to pojawia się w odniesieniu do wątków religijnych.
W poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego współistnieją swoboda i plastyka w obrazowaniu oraz intelektualizm pełen kontrastów i niespodzianek. Nowością w sposobie obrazowania poetyckiego stała się właśnie umiejętność łączenia elementów wizyjno-fantazyjnych i abstrakcyjno-intelektualnych.
Dwoma najważniejszymi nurtami liryki Baczyńskiego, na które Wyka zwraca uwagę, są:
- historia (prawda o niej, tematyka przemijania, równość historii wobec cierpienia)
- niepokój (prawda o ludzkiej egzystencji).