Chłopcy z Placu Broni to powieść autorstwa Węgra Ferenca Molnara. Zalicza się ją do klasyki literatury młodzieżowej. Akcja książki dzieje się w 1889 roku w stolicy Węgier - Budapeszcie. Powieść w ciekawy sposób ukazuje relacje w grupie młodych chłopaków.
Poniżej przedstawiamy streszczenie Chłopców z Placu Broni - z wygodnym podziałem na rozdziały.
Chłopcy z Placu Broni - streszczenie
Rozdział I
Jest za kwadrans pierwsza. Uczniowie pewnej węgierskiej szkoły z niecierpliwością czekają na dzwonek kończący lekcję chemii. Chłopcy zerkają przez otwarte okno i ukradkiem pakują książki. Czonakosz przesyła Boce informację o obowiązkowym spotkaniu na Placu Broni. Po zakończeniu zajęć rozkrzyczana gromada w pośpiechu opuszcza mury szkoły. Czele targuje się z ulicznym sprzedawcą słodyczy, nakłaniając go do obniżenia ceny chałwy. Po chwili grupa chłopców pod przewodnictwem najstarszego, Boki zgodnie udaje się w stronę placu. Na jednej z ulic uczniowie spotykają Czelego i małego Nemeczka. Chłopiec z przejęciem opowiada kolegom o tym, jak dwójka starszych osiłków odebrała mu kulki. Bracia Pastorowie – bo o nich mowa – mieli zastosować tzw. „einstand”, czyli prawo odebrania słabszemu wojennego łupu. Boka, zdumiony bezczelnością łobuzów, obiecuje zająć się tą sprawą na najbliższym zebraniu. Chłopcy są przekonani, że ich przywódca wkrótce rozprawi się z prześladowcami.
Rozdział II
Bohaterowie powieści urządzają regularne spotkania na Placu Broni. Tytułowy plac to mały fragment pustej przestrzeni pomiędzy starymi kamienicami i składem drewna. Większą część placu zajmują sągi drewna, na mniejszej znajduje się tartak parowy i budka stróża. W krótkim czasie chłopcy z upodobaniem przystosowali ten teren do własnych zabaw. Na szczytach sągów ustawiano fortece. Grupa dzieliła się na oficerów, kapitanów i poruczników przeprowadzających regularne manewry wojskowe. Jedynym szeregowcem, zmuszanym zwykle do najcięższych zadań, był najmłodszy Nemeczek. W dniu zbiórki chłopiec pojawia się na placu jako pierwszy. W oczekiwaniu na pozostałych członków grupy Nemeczek spaceruje wokół budki stróża i zauważa podejrzany ruch na szczycie jednej z drewnianych fortec. Przestraszony chłopiec wspina się na górę i staje twarzą w twarz z dowódcą wrogiej drużyny. Feri Acz – przywódca grupy chłopców z Ogrodu Botanicznego (zwanych też Czerwonymi Koszulami) – uspokaja Nemeczka, ale ten w popłochu ucieka. Po powrocie na miejsce chłopiec zauważa, że wróg zabrał zielono-czerwoną chorągiewkę drużyny. Na placu pojawiają się kolejni członkowie grupy. Są oburzeni bezczelną kradzieżą, domagają się zemsty. Roztropny Boka proponuje wybór nowego przywódcy, zdolnego do opracowania planu przyszłej wojny. Rozpoczyna się głosowanie. Boka wygrywa większością głosów, jego oponent – Gereb – z trudem hamuje gniew. Nowy przewodniczący zapowiada rychły odwet na wrogu, czym wzbudza entuzjazm całej grupy. „Szeregowy” Nemeczek prosi o awans, ale jego wniosek zostaje odrzucony.
Rozdział III
Boka przedstawia kolegom plan zemsty na drużynie Acza. Dowódca planuje przedostać się do Ogrodu Botanicznego (obozu wroga) i przybić na jednym z drzew kartę z informacją: „Tu byli chłopcy z Placu Broni”. Po zakończeniu lekcji Boka udaje się na miejsce akcji w towarzystwie Nemeczka i Czonakosza. O zmierzchu chłopcy przeskakują przez mur ogrodu. Członkowie grupy ostrożnie przemieszczają się po obcym terenie. Boka zauważa też wrogich strażników obserwujących teren ogrodu. W trakcie podchodów chłopcy zostają spłoszeni przez stróża. W obawie przed wykryciem chowają się w starych ruinach, gdzie przypadkiem odkrywają skład broni wroga. Boka rozkazuje porozrzucać znalezione toporki i prowadzi kolegów w głąb ogrodu, gdzie obradują członkowie Czerwonych Koszul. Główna baza wroga to niewielka wyspa na środku ogrodowego stawu. Chłopcy przedostają się na nią w znalezionej łódce. Ukryci w trzcinie podsłuchują naradę wrogiej drużyny planującej przejęcie Placu Broni. Boka i Nemeczek dostrzegają wśród obradujących zaprzyjaźnionego Gereba. Chłopiec zdradza niedoszłym przeciwnikom sposób wejścia na plac. W czasie zmiany warty Boce udaje się przyczepić do drzewa kartkę z ostrzeżeniem i zbiec. Feri Acz odkrywa podstęp i zarządza pościg. Przerażeni uciekinierzy chowają się w ogrodowej oranżerii, zmuszając Nemeczka do wskoczenia do stawu z rybami. Ścigający mijają oranżerię, przeskakują przez mur i rozpoczynają pogoń za dwójką przypadkowych przechodniów. Oddziałowi Boki udaje się niepostrzeżenie opuścić ogród. Przemoczony Nemeczek wraca do domu tramwajem.
Rozdział IV
Następnego dnia chłopcy z niepokojem czekają na szczegółową relację Boki. Tymczasem po jednej z lekcji nauczyciel wzywa do swego gabinetu grupę wybranych uczniów. Profesor Rac zarzuca swym podopiecznym udział w tajnym związku. Zastraszeni chłopcy przyznają się do zarzutów. Zdumiony pedagog poznaje historię powstania tzw. Związku Kitowców. Zadaniem jego członków (Weiss, Kolnay, Barabasz, Lesik, Nemeczek) było zbieranie i przechowywanie kitu. Grupa posiadała własnego prezesa, regulamin, związkowe fundusze, a nawet pieczęć. Wypytywani „związkowcy” przyznają się kolejno do wyskrobywania kitu z szyb, przeżuwania go i spotykania się na tajnych zebraniach. Rozbawiony profesor rozwiązuje związek i odbiera uczniom cenną zdobycz – wyschnięty kit. Po opuszczeniu gabinetu chłopcy udają się wspólnie na Plac Broni, gdzie otwierają kolejne walne spotkanie. Podczas obrad Nemeczek dostrzega skradającego się wzdłuż placu Gereba. Śledzi go i podsłuchuje rozmowę przybysza ze stróżem. Gereb przekupuje Słowaka Jano, prosząc go o przegonienie chłopców z placu. Oburzony Nemeczek ucieka chcąc zawiadomić o swym odkryciu Bokę. Członkowie związku, obserwujący ucieczkę kolegi, uznają go za tchórza i zdrajcę. Tymczasem „zdrajcy” udaje się powiadomić dowódcę o swym najnowszym odkryciu. Boka nadaremno stara się zatrzymać Gereba. Chłopiec ucieka.
Rozdział V
Dwa dni później Feri Acz zarządza zebranie swojej drużyny. Sebenicz informuje wodza o zaginięciu chorągiewki zdobytej na Placu Broni. Chłopcy wspominają niedawny wyczyn wrogów i haniebny pościg za niewinnymi przechodniami. Gereb opowiada o udanej próbie przekupienia stróża placu, czym wzbudza oburzenie zebranych. Czerwone Koszule chcą zdobyć plac w sposób honorowy, w trakcie otwartej „bitwy”. Słowa zdrajcy zostają przerwane przez niespodziewany protest ukrytego na drzewie Nemeczka. Chłopczyk przyznaje się do wtargnięcia na teren „wroga” i odbicia drużynowej chorągiewki. Jego odwaga wzbudza uznanie Acza. Wódz rozkazuje jednak odebrać malcowi zdobycz i w ramach kary wykąpać go w stawie. Zamoczony Nemeczek z godnością przyjmuje upokorzenie. Chłopiec opowiada o zabranych przez braci Pastorów kulkach, zarzuca Gerebowi zdradę i odchodzi. Zawstydzeni winowajcy zostają zmuszeni przez wodza do zanurzenia się stawie.
Rozdział VI
Następnego dnia na płocie ogradzającym plac zostaje zawieszona odezwa Boki, wzywająca do gotowości bojowej. Zaciekawieni chłopcy poznają szczegóły ostatniej przygody Nemeczka. Boka zapowiada przygotowania do wojny, ostrzegając przed atakiem Czerwonych Koszul. Dowódca wprowadza kolegów w szczegóły planu wojennego, rozdziela obowiązki i mianuje swym adiutantem Nemeczka. Chłopcy mają podzielić się na dwie grupy. Pierwsza, ukryta w drewnianych fortecach, ma atakować wroga piaskowymi bombami. Zadaniem drugiej grupy jest zwabienie atakujących w głąb placu i walka w ręcz. „Wojownicy” planują także zamknięcie wroga w chatce stróża. W trakcie przeprowadzanych manewrów na placu pojawia się Gereb. Pomimo skruchy i przyniesionego „daru” (skradzionej chorągiewki), nie udaje mu się uzyskać przebaczenia Boki. Dowódca odsyła kolegę do Czerwonych Koszul, oddając mu przyniesioną chorągiew. Po zakończeniu manewrów na plac przychodzi ojciec Gereba, pytając o powody usunięcia syna ze związku. Wystraszony Nemeczek, nie chcąc robić przykrości ojcu kolegi, zaprzecza, jakoby Gereb miał być zdrajcą. Związkowcy wyśmiewają malca, po raz kolejny zarzucając mu tchórzostwo. Po zakończeniu obrad Boka odprowadza chorego Nemeczka do domu. W trakcie drogi chłopiec zaczynać majaczyć.
Rozdział VII
Wieść o „wielkiej bitwie” pobudza wyobraźnię uczniów szkoły. Wielu z uczniów ofiarowuje Boce swoją pomoc, ale ten z uporem odmawia. Członkowie związku są zaniepokojeni nieobecnością przeziębionego Nemeczka. Po południu na Placu Broni Boka przeprowadza uroczysty przegląd swojego wojska. W płomiennej przemowie zachęca do odważnej walki w obronie zagrożonej „ojczyzny”. Przemówienie zostaje przerwane przez przybycie służącej, przekazującej list od Gereba. Chłopiec prosi o przebaczenie i ponowne przyjęcie do drużyny. Grupa zgadza się na powrót nawróconego „zdrajcy”, a ten – podsłuchując pod płotem – wbiega na plac i obiecuje poprawę. Chwilę później na placu pojawiają się posłowie Czerwonych Koszul, zapowiadając jutrzejszą bitwę. Przedstawiciele obu grup ustalają honorowe zasady walki. W trakcie powrotu „posłowie” odwiedzają chorego Nemeczka przesyłając mu pozdrowienia od Feri Acza.
Rozdział VIII
W dniu wielkiej bitwy Boka decyduje się na zmianę planu wojennego. Na rozkaz swojego przywódcy chłopcy wykopują przed fortecami głęboki rów, w którym ukryje się część drużyny. Tymczasem do Ogrodu Botanicznego dociera poselstwo drużyny z Placu Broni. Czele oddaje wodzowi Czerwonych Koszul chorągiewkę przyniesioną przez Gereba. Chłopcy chcą odzyskać swój skarb honorowo, podczas walki. Przed trzecią w pobliże placu dociera wroga „armia”, podzielona na dwa oddziały. Pierwszy z nich wpada w pułapkę ścigając towarzyszy Boki symulujących ucieczkę. Oddział dowodzony przez Pastora zostaje „zbombardowany” piaskiem i zagoniony do chatki stróża. Feri Acz, zaniepokojony odgłosami dochodzącymi z placu, rozpoczyna kolejny atak. Nawiązuje się walka wręcz, do bijatyki dołączają chłopcy ukryci dotychczas w rowie. W trakcie walki Acz postanawia uwolnić uwięzionych w budce kolegów. Na drodze wodza niespodziewanie staje chory Nemeczek. Chłopiec powala osiłka na plecy, ale sam traci przytomność. Upadek Acza jest równoznaczny z przegraną Czerwonych Koszul. Boka uwalnia więźniów, którzy w ciszy opuszczają plac. Na wniosek Gereba dowódca nadaje nieprzytomnemu Nemeczkowi rangę kapitana. Chory trafia do domu pod eskortą zwycięskiej drużyny.
Rozdział IX
Związek Kitowców odbywa kolejne zebranie. Chłopcy zgodnie oddają hołd bohaterskiemu Nemeczkowi, wykreślając ze związkowego notesu wszystkie noty o domniemanych przewinieniach swego kolegi. Imię Nemeczka zostaje zapisane w protokole wielkimi literami.
Rozdział X
Choroba Nemeczka postępuje. Doktor wizytujący chorego prosi rodziców chłopca, by przygotowali się na jego rychłą śmierć. Boka odwiedza kolegę, relacjonując mu przebieg wydarzeń, które nastąpiły po bitwie. Dowódca opowiada o klęsce Czerwonych Koszul – drużyna Ferenca Acza została wygnana z Ogrodu Botanicznego przez stróża rozgniewanego hałasowaniem chłopców. Rozgorączkowany Nemeczek prosi, by zaprowadzić go na plac. Krzyczy, wydaje rozkazy, ponownie przeżywając zwycięską bitwę. Chorego odwiedzają też członkowie Związku Kitowców. Chłopcy przepraszają kolegę za niesprawiedliwe pomówienia. Nieprzytomny Nemeczek nie reaguje na ich słowa. Matka chłopca zauważa, że chory nie oddycha. Załamany Boka opuszcza mieszkanie kolegi i udaje się na Plac Broni – miejsce wielkich czynów Nemeczka. Chłopiec odwiedza stróża tartaku informując go o śmierci kolegi. Zasmucony Jano przekazuje kolejną złą wiadomość: na Placu Broni zostanie zbudowana kamienica. Boka opuszcza plac w przekonaniu, że poświęcenie Nemeczka poszło na marne.