Powstanie bokserów w Chinach - przyczyny, historia, skutki

W drugiej połowie XIX wieku państwo chińskie przeżywało głęboki, wewnętrzny kryzys, spowodowany przez coraz większą ingerencję państw europejskich w jego politykę. Aż do połowy XIX wieku Chiny prowadziły politykę izolacjonizmu i zamknięcia na świat, dosyć podobną do działań podjętych przez władców japońskich. Jednakże izolacjonizm ten, mimo umocnienia pozycji władzy cesarskiej, doprowadził też do stagnacji kulturalnej i opóźnienia technologicznego, które Europejczycy bezlitośnie wykorzystywali.  Zmuszone do przyjmowania coraz bardziej niekorzystnych umów handlowych, Chiny stawały się coraz bardziej uzależnione od europejskich kompanii handlowych, które czerpały ogromne zyski ze sprzedaży używek i produktów europejskich do chińskich elit.

Dominacja europejska budziła coraz większe niezadowolenie ludności chińskiej. Wielu Chińczyków miało wrogi stosunek zarówno do Europejczyków,  jak i panującej dynastii Quin, wywodzącej się z Mandżurii i uważanej za nie do końca rodzimą. W sojuszu cesarskim i europejskim upatrywano przyczyny wszystkich nieszczęść i klęsk, jakie spadały na kraj. Stąd też działalność różnego rodzaju sekt i ugrupowań, które łączyły mistyczny charakter i konkretne, antyneuropejskie programy polityczne. Jednym z takich ugrupowań była sekta Yihequan, znana także pod nazwą bokserów (ze względu na kładziony nacisk na naukę sztuk walki). Bokserzy deklarowali otwartą wrogość do Europejczyków i do cesarskiego dworu, pragnąc powrotu starego porządku. Z biegiem lat ruch ten zyskiwał na popularności, w miarę jak też pogłębiał się kryzys państwa.

Ostatecznie skumulowane napięcie doprowadziło do wybuchu powstania ludowego, rozpoczętego w 1899 roku. Bezpośrednią przyczyną było niesprawiedliwe traktowanie ludności chińskiej przez zdobywającą coraz większą władzę administrację niemiecką. W krótkim czasie rozruchy objęły całe Chiny, doprowadzając do szeregu potyczek z Europejczykami. Istnieją dosyć silne poszlaki wskazujące na to, że dwór cesarski celowo przymykał oko na rozwój rebelii, chcąc użyć jej do uniezależnienia się od Europy. W roku 1900 oddziały bokserów wkroczyły do Pekinu, zostały też oficjalnie uznane przez cesarzową Cixi i formalnie włączone do chińskiej armii. Wkrótce siły chińskie przystąpiły do oblężenia dzielnicy ambasadorów, zamieszkałej głównie przez Europejczyków.

Na reakcję europejską nie trzeba było długo czekać. Mocarstwa europejskie uznały chińskie działania za ciężką zniewagę i postanowiły interweniować. Do akcji pacyfikacyjnej przyłączyła się także Japonia. Międzynarodowy korpus, złożony głównie z Niemców, Rosjan, Brytyjczyków, Francuzów i Japończyków zaczął przybywać do Chin jeszcze w tym samym roku. Rozpoczęła się brutalna pacyfikacja powstania przez posiadającą gigantyczną przewagę technologiczną armię sprzymierzonych. 14.08.1900 roku wojska te wkroczyły do Pekinu. Blokada dzielnicy ambasadorów została przełamana, a miasto splądrowane. Dwór cesarski został zmuszony do ucieczki.

Skutki powstania były dla Chin katastrofalne. Podpisany 7.09.1901 roku tzw. „protokół końcowy” nakazywał wypłacenie gigantycznych kontrybucji wojennych i odszkodowań. Chińczycy musieli się pogodzić z faktyczną utratą Mandżurii na rzecz Rosji, jak również praktyczną kontrolą Chin przez Europejczyków. Państwo to stało się praktycznie wspólną kolonią europejskich mocarstw, a rząd nabrał charakteru marionetkowego, mimo formalnego utrzymania Cixi przy władzy. Przez kraj przetoczyły się krwawe represje i egzekucje na bokserach.  Po raz ostatni potęgi Starego Świata działały tak zgodnie, by umocnić swoje panowanie w Azji.