Konstytucja kwietniowa - geneza, postanowienia, charakterystyka

Umocnienie władzy sanacyjnej w kraju po roku 1926 było dosyć utrudnione przez przepisy obowiązującej wtedy konstytucji marcowej z 1921. Była ona tworzona specjalnie po to, by ograniczyć możliwość przejęcia władzy dyktatorskiej, stąd też realne kontrolowanie państwa przez Piłsudskiego wymagało nie tylko naginania różnorakich przepisów, ale i obsadzania zaufanymi ludźmi całej masy stanowisk. Połowicznym rozwiązaniem było wprowadzenie tzw. „noweli sierpniowej” w roku 1926, która znacznie wzmacniała władzę prezydenta. Jednakże politycy sanacyjni coraz bardziej zdawali sobie sprawę z konieczności wprowadzenia nowej ustawy zasadniczej. Doszło do tego 24.04.1935 roku.

Konstytucja kwietniowa faktycznie przekazywała większość władzy w państwie prezydentowi, który stawał się za swoje decyzje odpowiedzialny jedynie przez „Bogiem i historią”. Prezydent miał   zwierzchność nad rządem, sejmem i senatem. Znacznie ograniczono konieczność kontrasygnat (zgody ministra na wprowadzenie danej ustawy) przez system prerogatyw, gdzie prezydent mógł działać nieskrępowany. Mógł on też wydawać dekrety z mocą ustawy, a więc z pominięciem sejmu.  W praktyce prezydent sprawował jednocześnie władzę ustawodawczą i wykonawczą. Wzmocnieniu uległa również rola premiera i rządu, którzy otrzymali większy zakres swobód, ale byli odpowiedzialni zarówno przed prezydentem, jak i sejmem.

Rola sejmu została znacznie ograniczona. Szczególnie ucierpiał Senat, gdzie wprowadzano zasadę wyborów mieszanych – część senatorów wybierano w głosowaniu, część wybierał prezydent.  Zachowano wybór prezydenta przez senat i jego siedmioletnią kadencję. Zmianie uległ system wyborczy – partie zostały pozbawione możliwości wystawiania list wyborczych, kandydatów proponowały Zgromadzenia Okręgowe. Kadencja sejmu trwała pięć lat, prezydent miał prawo rozwiązać go wcześniej.

Konstytucja kwietniowa była ostatnim wielkim sukcesem Piłsudskiego. Zmarł on już  12.05.1935 roku  a więc niemalże tuż po jej uchwaleniu. Całkowita władza, jaką dawała konstytucja została teraz podzielona pomiędzy jego współpracowników, z Edwardem Rydzem – Śmigłym i Ignacym Mościckim na czele. Nie potrafili oni jej jednak wykorzystać w tym samym stopniu, co Piłsudski. Władza sanacji zaczynała chwiać się w posadach.