Bitwa o Tobruk - przebieg, udział Polaków

Trwające niemal rok walki o utrzymanie Tobruku były jedną z najdłuższych i najsłynniejszych kampanii II wojny światowej. Mimo że bitwa toczyła się na drugorzędnym odcinku frontu, oblężenie fortu stało się jednym z symboli całej wojny, zwłaszcza zaś kampanii afrykańskiej.

Tobruk był ważną twierdzą i punktem transportowym, znajdującym się na granicy Libii i Egiptu. Ze względu na swoje strategiczne położenie był on niejako „bramą” do inwazji na Egipt, a jego kontrolowanie zapewniało wygodną drogę zaopatrzeniową. Nic dziwnego, że jego zdobycie przez wojska brytyjskie 22 stycznia 1941 roku było wielkim ciosem dla kontrolujących go dotąd Włochów. Pozostawienie Tobruku w rękach Anglików nie wchodziło w grę. Niebawem zaś Włosi otrzymali wsparcie niemieckiego sojusznika. Połączone siły włosko-niemieckie rozpoczęły kontrofensywę i 10 kwietnia 1941 roku rozpoczęły oblężenie Tobruku.

Siły brytyjskie również nie zamierzały rezygnować z tak ważnego punktu, jednakże większość sił była zajęta na innych odcinkach frontów. Stąd też Tobruku broniły głównie siły zagraniczne- Australijczycy, Południowoafrykańczycy, Czesi, Słowacy i Polacy z Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich.

Pomiędzy kwietniem a grudniem 1941 Tobruk był wielokrotnie atakowany z powietrza i ziemi. Niemcy i Włosi przeprowadzali koncentryczne ataki na ważniejsze punkty oporu, chcąc przebić się do centrum twierdzy. Obrońcy mimo ogromnych strat bronili jednak podejścia do punktów oporu.

W listopadzie 1941 roku stało się jasne, że twierdzy nie da się zdobyć szybko, a wojskom Osi zagraża kontratak Aliantów. Wobec tego dowódca sił Osi, Erwin Rommel, nakazał 27 listopada 1941 roku przerwanie oblężenia.

Obrona Tobruku stała się symbolem dla armii brytyjskiej, jak również dla jej polskich i australijskich sojuszników. Uznano ją za symboliczne zmazanie „hańby Dunkierki”. Oddziały walczące w Tobruku otrzymały slangowe i honorowe określenie „Szczurów Pustyni”. Zahamowanie ofensywy niemieckiej na pół roku pozwoliło jednocześnie na lepsze przygotowanie Afryki „brytyjskiej” do obrony, ściągnięcie na ten odcinek  większych sił i przygotowanie do odparcia niemieckiego ataku.