Wraz z postępem cywilizacji ludzkiej wzrastało jej zapotrzebowanie na energię. Początkowo paliwo (np. drewno) służyło wyłącznie do przygotowywania posiłków. Rewolucja neolityczna (rolnicza), a zwłaszcza rewolucja przemysłowa spowodowały wzrost zużycia energii zarówno przez gospodarstwa domowe, jak i rolnictwo, transport i inne usługi oraz przemysł. Wiązało się to z postępem technologicznych, który wyrażał się w konstruowaniu maszyn ułatwiających pracę i życie człowieka, ale zarazem wymagających różnych form energii do działania. Współcześnie w erze globalnej cywilizacji technicznej zużycie energii jest jeszcze większe niż w okresie pierwszej i drugiej rewolucji przemysłowej w XIX i na początku XX wieku (efekt rozwoju transportu i komunikacji w skali globalnej, upowszechnienia samochodu oraz wykorzystania energii elektrycznej przez różne urządzenia domowe, przemysłowe i inne).
Analizując zarówno wielkość produkcji energii, jak i jej zużycie odnosimy je zazwyczaj do: energii pierwotnej oraz energii elektrycznej.
Pod pojęciem energia elektryczna rozumiemy zazwyczaj energię prądu elektrycznego przekazywaną do odbiornika, który dzięki niej wykonuje pracę lub zmienia ją na inną formę energii. Wykorzystanie energii elektrycznej upowszechniło się w XX wieku.
Szerszym pojęciem jest energia pierwotna. Jest to energia zawarta w nośnikach energii pozyskiwanych z wszystkich odnawialnych i nieodnawialnych zasobów naturalnych, wykorzystywana w różnych celach (w produkcji elektryczności, jako paliwa, opał, źródło energii mechanicznej itp.).
Przed rewolucją przemysłową w produkcji energii dominowała biomasa. Wykorzystywano też energię mięśni ludzkich i zwierzęcych oraz energię wiatru i energię wodną.
Wiek XIX stał się wiekiem węgla, wiek XX wiekiem ropy naftowej. W jego drugiej połowie wzrosło znaczenie gazu ziemnego i energetyki jądrowej, współcześnie zaś intensywnie rozwija się wykorzystanie alternatywnych źródeł energii (równocześnie w XX wieku zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się rozwijano wielkie projekty hydrotechniczne).
Na przełomie XX i XXI wieku w produkcji energii pierwotnej dominowała ropa naftowa – ok. 40% udziału (gł. źródło paliw ciekłych dla transportu samochodowego, wodnego i lotniczego), na dalszych miejscach znajdowały się: węgiel kamienny i brunatny (ok. 23%) oraz gaz ziemny (ok. 22,5%). Energia jądrowa dostarczała ok. 6,5% energii pierwotnej, energia wodna ok. 7%, a pozostałe alternatywne źródła energii ok. 1%.
Inaczej przedstawia się struktura produkcji energii elektrycznej. Udział paliw kopalnych w produkcji elektryczności wynosił (2008 r.) 67% - z tego udział węgla kamiennego i brunatnego 41%, gazu ziemnego 21%, a ropy naftowej tylko 5,5%. Udział energetyki jądrowej w produkcji energii elektrycznej w skali świata wynosi 13%, a źródeł odnawialnych 18%, z czego energii wodnej 16%, a energii wiatru 1,1%.
W poszczególnych krajach znaczenie poszczególnych źródeł energii w wytwarzaniu elektryczności jest różne.
Energetyka cieplna ma dominujące znaczenie m.in. w: Arabii Saudyjskiej (udział paliw kopalnych w wytwarzaniu elektryczności równy 100%), w Polsce (>98%), Australii (92%), Chinach (83%), USA (72,5%), czy Niemczech (64%). O ile jedna w Polsce, Chinach, USA, czy Niemczech w produkcji energii dominują elektrownie węglowe, o tyle w Arabii Saudyjskiej, czy nie wspomnianych powyżej Rosji i Holandii (Niderlandach) dominują elektrownie gazowe lub opalane ropą naftową.
Energetyka jądrowa największe znaczenie ma we Francji, gdzie dostarcza (2012) 77% energii elektrycznej. Duży (>50%) udział w produkcji elektryczności ma też energetyka jądrowa w Belgii i na Słowacji, a niewiele mniejszy na Ukrainie, Węgrzech i w Szwajcarii. Największym producentem energii elektryczne w elektrowniach jądrowych są jednak USA, gdzie energetyka jądrowa wytworzyła 790 TWh energii (udział w całkowitej produkcji energii ok. 19%).
W Paragwaju 100% energii wytwarzanej w kraju energii elektrycznej pochodzi z hydroelektrowni. W Norwegii udział ten wynosi około 98%. Energetyka wodna duży udział wytwarzaniu energii elektrycznej ma też m.in. w: Brazylii (83%), Islandii (73,5%), Wenezueli (70%), Kanadzie (58%) i Szwajcarii (51%).
Spośród innych odnawialnych źródeł energii energia geotermalna ma największe znaczenie na Islandii (ok. 30%), Filipinach (ok. 27%), Nowej Zelandii (10%). Udział energetyki wiatrowej w wytwarzaniu elektryczności największy jest w Danii (20%), Portugalii (15%) i Hiszpanii (13,7%). Najwięcej energii elektrycznej z wiatru produkują jednak USA i Chiny.
Energia słoneczna największy udział w produkcji elektryczności (kilka %) ma w Hiszpanii.
W przyszłości można się spodziewać wzrostu udziału alternatywnych źródeł energii w produkcji elektryczności (i energii cieplnej) na świecie. Od ponad 20 lat widoczna jest stagnacja w rozwoju energetyki jądrowej. Jest to efekt niezbyt częstych ale silnie oddziałujących na opinię publiczną awarii w elektrowniach jądrowych (Three Mile Island w USA w 1979 roku, Czernobyl w 1968 roku - dzisiaj na Ukrainie wówczas w ZSRR i Fukushima w Japonii w 2011 roku). Niektóre kraje planują nawet rezygnację z energetyki jądrowej (lub rozważają taki krok) - Belgia i Niemcy, Szwecja też miała taki plan, w Japonii po awarii w elektrowni Fukushima trwa debata społeczna na ten temat. Niektóre kraje rozważają również zamykanie elektrowni węglowych (lub nie otwieranie nowych), w zwiazku z generowanymi przez nie zanieczyszczeniami powietrza - m.in. Chiny i USA.
Zmienia się też sama wielkość produkcji energii elektrycznej – w 1920 roku wynosiła ona 124 TWh, w 1960 roku >2,3 tys. TWh, w roku 2000 ok. 15,5 tys. TWh, a w roku 2009 ok. 20,2 tys. TWh. O ile jednak w roku 1960 ponad 37% światowej produkcji elektryczności przypadało na USA, o tyle w roku 2005 już tylko 23%, obecnie zaś jeszcze mniej.
Wielkość zarówno produkcji, jak i konsumpcji energii elektrycznej w poszczególnych państwach zależy od wielkości i charakteru gospodarki (im większy udział przemysłu ciężkiego w produkcji przemysłowej, tym większe zapotrzebowanie na energię) danego kraju. Na czele listy od końca zeszłej dekady znajdują się Chiny (4127 TWh wyprodukowanej w 2010 roku energii elektrycznej), a następnie USA (4106 TWh w 2011 roku). W pierwszej dziesiątce listy największych producentów energii elektrycznej znajdują się też: Rosja, Japonia, Indie, Kanada, Francja, Rep. Korei, Brazylia i Niemcy.
Nieco inaczej wyglądałoby to zestawienie, jeśliby przedstawić kraje o największej produkcji elektryczności w przeliczeniu na głowę mieszkańca (dzielimy wielkość produkcji elektryczności przez liczbę mieszkańców państwa). Na czele znajdowałyby się kraje o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego (wysoki poziom życia mieszkańców wiąże się z powszechnym korzystaniem z różnych urządzeń napędzanych elektrycznością), położeniem geograficznym na dalekiej północy (powszechne stosowanie ogrzewania elektrycznego oraz często mała liczba mieszkańców) oraz – w niektórych przypadkach – z wykorzystaniem nadwyżek taniej energii elektrycznej w energochłonnych branżach produkcji przemysłowej. Ta ostatnia przyczyna tłumaczy dużą produkcję i zużycie na głowę mieszkańca elektryczności na Islandii (38,8 tys. KWh w 2007 roku) i w Norwegii (30,7 tys. KWh w 2008 r.). Stosunkowo tania energia pochodząca ze źródeł odnawialnych (hydroenergetyka i dodatkowo energia geotermalna na Islandii) jest tam wykorzystywana w hutnictwie, przede wszystkim aluminium. Wśród czołowych krajów pod względem produkcji energii elektrycznej per capita są też: Kanada, kraje naftowe znad Zat. Perskiej – Kuwejt, Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Bahrajn oraz Szwecja, Finlandia i USA (często są to kraje niezbyt ludne).