Całkowity współczynnik umieralności (wyrażony jako ilość zgonów w danym okresie w przeliczeniu na 1000 mieszkańców jakiegoś obszaru) jest zróżnicowany przestrzennie. W 2011 roku (według danych OECD) największe wartości współczynnika obserwowano w krajach afrykańskich na południe od Sahary – m.in. Lesotho (21,5 zgonów/1000 osób), Suazi (18,0 zgonów/1000 osób), Demokratycznej Republice Konga (15,8 zgonów/1000 osób) i Nigerii (15,3 zgonów/1000 osób), w krajach Europy Wschodniej i bałkańskich – np. w Bułgarii (14,7 zgonów/1000 osób) i na Ukrainie (14,5 zgonów/1000 osób) oraz w Afganistanie (18,2 zgonów/1000 osób). W Polsce wartości współczynnika umieralności wynosiły 9,8 zgonów/1000 osób, w Stanach Zjednoczonych Ameryki 8,1 zgonów/1000 osób, a w Arabii Saudyjskiej 3,9 zgonów/1000 osób.
W krajach o niskim dochodzie (wg terminologii Banku Światowego), np. Kambodży, Kenii czy Haiti głównymi przyczynami zgonów w 2008 roku były: choroby dolnych dróg oddechowych (gł. zapalenie płuc) – 11%, choroby układu pokarmowego powodujące biegunkę – 8,2%, HIV/AIDS – 7,8%, choroba niedokrwienna serca prowadząca do zawału serca – 6,1%, malaria – 5,2%, udar mózgu – 4,9% i gruźlica – 4,3%.
W krajach o średnim dochodzie, np. w Argentynie, Maroku, Chinach główne przyczyny zgonów w 2008 roku to: choroba niedokrwienna serca prowadząca do zawału serca – 13,7%, udar mózgu – 12,8%, przewlekła obturacyjna choroba płuc (np. rozedma) powodowana m.in. paleniem tytoniu – 7,2%, choroby dolnych dróg oddechowych (gł. zapalenie płuc) – 5,4% i choroby układu pokarmowego powodujące biegunkę – 4,4%.
W krajach o wysokim dochodzie, np. w Polsce, Arabii Saudyjskiej czy Australii głównymi przyczynami zgonów w 2008 roku były: choroba niedokrwienna serca prowadząca do zawału serca – 15,0%, udar mózgu – 8,7%, rak tchawicy, oskrzeli i płuc – 5,9% oraz Alzheimer i rodzaje demencji starczej – 4,1%.
 |
| Klinika malarii w Tanzanii; autor: Jeffrey Gluck (23.10.2009), źródło: wikipedia.org |
Największym niebezpieczeństwem dla społeczności ludzkich są choroby zakaźne (np. dżuma, czy grypa) i pasożytnicze (malaria), które mogą czasami przybrać postać epidemii – dotykającej wyraźnie większej liczby chorych niż normalnie. Epidemie chorób zakaźnych i pasożytniczych przyczyniają się do osłabienia lokalnej populacji – będąc wyzwaniem dla służby zdrowia (musi poradzić sobie z dużą liczbą zachorowań) i rynku pracy (choroba okresowo lub na stałe czyni pracowników niezdolnymi do pracy).
Niektóre choroby odznaczają się w dalszym ciągu dużą śmiertelnością – zwłaszcza w krajach rozwijających się i przede wszystkim w odniesieniu do dzieci. Są to m.in.: malaria (w krajach tropikalnych, zwłaszcza Afryce), dur brzuszny, cholera, czy HIV/AIDS. Niektóre choroby, które w przeszłości były odpowiedzialne za liczne zgony obecnie już nie występują (np. ospa prawdziwa – w latach 50. XX wieku corocznie zbierała ona żniwo około 2 mln ofiar śmiertelnych w skali globu, ostatni przypadek stwierdzono w latach 80.tych XX wieku) lub mają ograniczony zasięg (np. corocznie rejestruje się tylko około 1000 przypadków dżumy dymieniczej, gł. w Afryce, ale zdarza się też w USA).
Jeśli epidemia dotyka znacznych obszarów Ziemi, mówimy wówczas o pandemii. W średniowieczu i w epoce nowożytnej miały miejsce 3 pandemie dżumy:
- Dżuma Justyniana – pierwsza fala 541-542 r. n.e., ostatni atak w 750 r. n.e., spadek ludności Europy między 550 a 700 r n.e. o 50%;
- Czarna Śmierć (prawdopodobnie epidemia dżumy), rozpoczęła się w Europie w 1348 r. i pochłonęła 20-30 mln jej mieszkańców (liczne ofiary również w Chinach), początek cykli epidemii, które do XVIII wieku nawiedzały Europę;
- trzecia pandemia dżumy rozpoczęła się w 1855 roku w Chinach i w samych Indiach pochłonęła 10 mln ludzi, dotarła do USA, ostatnia fala zarazy wygasła w 1959 roku.
W XX i XXI wieku najbardziej niebezpieczne okazały się pandemie grypy. Grypa Hiszpanka, która wybuchła po I wojnie światowej, pochłonęła 50 mln ofiar na całym świecie. Grypa azjatycka z 1957 roku i grypa Hong-Kong z 1968 roku pochłonęły po około 1 mln ludzi. Ostatnia pandemia grypy – A/H1N1 (tzw. świńska grypa) pojawiła się w Meksyku i USA i zabiła 12,8 tys osób na świecie.
Jedną z największych zagrożeń zdrowia w krajach rozwijających się (gł. w Afryce) jest malaria. Występuje w ponad 100 krajach zagrażając zdrowiu ok. 1 mld osób. W roku 2010 zanotowano ponad 200 mln przypadków tej choroby oraz ponad 650 tys. zgonów przez nią spowodowanych. Większość z nich to dzieci w wieku do lat. Około 85-90% zgonów ma miejsce w Afryce. Wywołuje ją pierwotniak z rodzaju Plasmodium przenoszony przez komary z rodzaju Anopheles (ok. 80 gatunków). Inne choroby tropikalne niebezpieczne dla życia (także turystów) to m.in.: żółta gorączka, dur brzuszny, gorączka denga, czy onchocerkoza.
Zarażenie wirusem HIV prowadzące do AIDS (zespołu nabytego niedoboru odporności) jest chorobą przenoszoną drogą płciową lub przez kontakt z zakażoną krwią. AIDS uznano za chorobę w 1981 roku. W latach 1983-2008 zmarło na nią 25 mln ludzi, obecnie rocznie z tego powodu umiera 2 mln osób. W niektórych państwach afrykańskich na południe od Sahary odsetek osób żyjących z HIV w społeczeństwie przekroczył 40%. Pandemia przyczynia się do kryzysu demograficznego (wyraźny spadek średniej długości życia, nawet do poziomu 35 lat), społecznego (problem osieroconych na skutek AIDS dzieci). Równie niekorzystna sytuacja może ukształtować się w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz w dawnych krajach Związku Radzieckiego. Niewiadomą jest sytuacja w Chinach (w latach 90.tych XX wieku w prowincji Henan zarażono HIV kilkadziesiąt tysięcy osób w efekcie niewłaściwego poboru krwi dlacelów handlowych).