Jest szereg kryteriów pozwalających wyróżniać typy jezior.
Uwzględniając pochodzenie misy jeziornej (zagłębienia wypełnionego przez wodę) wyróżniamy jeziora:
- tektoniczne, powstałe np. w zapadliskach i rowach tektonicznych (Bajkał, Titicaca, Tanganika),
- meteorytowe, utworzone w kraterze meteorytowym (np. Lac à l’Eau Claire w Kanadzie, Morasko k. Poznania w Polsce),
- wulkaniczne – kraterowe, maary, kalderowe lub lawowe (np. Albano we Włoszech, Laacher See w Niemczech),
- reliktowe, będące pozostałością dawnego morza lub większego jeziora, często oddzielone na skutek ruchów tektonicznych – również geneza tektoniczna (np. Morze Kaspijskie),
- polodowcowe, powstałe w zagłębieniu terenu utworzonym przez lądolód lub lodowiec górski, w tym jeziora morenowe – powstałe pomiędzy wzniesieniami moreny czołowej, często duże ale niezbyt głębokie, o niskich brzegach (np. Jezioro Śniardwy, czy Smreczyński Staw w Tatrach), rynnowe – powstałe przez wypełnienie wodą rynien podlodowcowych, zwykle długie, kręte, głębokie, o stromych brzegach (np. Jezioro Gopło, czy Jezioro Raduńskie) i cyrkowe, powstałe przez wypełnienie wodą cyrku lodowca górskiego, zwykle głębokie (np. Czarny Staw pod Rysami w Tatrach, czy Wielki Staw w Karkonoszach),
- krasowe, powstałe na skutek procesów krasowych (np. trawertynowi Jeziora Plitwickie w Chorwacji, czy jeziora powstałe przez wypełnienie nieprzepuszczalnym materiałem ilastym lejów krasowych, np. na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim),
- przybrzeżne – powstałe np. przez przegrodzenie mierzeją zatoki morskiej (np. Jezioro Łebsko), laguny (jezioro lagunowe, takie jak Lagoa Mirim w Brazylii), limanu lub pomiędzy wałami odgałęzień rzeki w delcie rzeki (jeziora deltowe – np. Jezioro Druzno w delcie Wisły),
- osuwiskowe, powstałe przez przegrodzenie doliny rzecznej przez osuwisko (np. głębokie na ponad 500 m Jezioro Sareskie w Pamirze powstale w 1911 roku, , czy niewielkie Jeziorka Duszatyńskie w Bieszczadach powstałe w 1907 roku),
- wydmowe, powstałe przez zatamowanie doliny rzecznej przez wędrujące wydmy (np. Jezioro Czad) lub w zagłębieniach sródwydmowych,
- meandrowe – odcięte meandry rzeczne (starorzecza – np. wiśliska w dolinie Wisły).
- antropogeniczne (sztuczne zbiorniki wodne).
 |
| Jezioro Raduńskie (polodowcowe rynnowe); autor: Pomuchelskopp (8.07.2010), źródło: wikipedia.org |
Ze względu na zawartość minerałów rozróżniamy jeziora:
- słone, w których rozpuszczone są znaczne ilości soli, zawierają w sobie 40% objętości wód jeziornych świata (75% z tego w Morzu Kaspijskim), ich zasolenia z reguły przekracza 20‰, w klimacie suchym pod wpływem parowania jest zwykle większe niż w oceanie światowym (w Morzu Martwym 337‰), część z nich ma podobny skład chemiczny jak ocean światowy z dominującym chlorkiem sodu – NaCl (np. Wielkie Jezioro Słone na zachodzie USA), w innych dominuje np. siarczan sodu (Na2SO4) – Wielkie Jezioro Gorzkie w Egipcie, węglan sodu/soda (Na2CO3) – alkaliczne jezioro Natron w Tanzanii (pH = 9-10,5), boraks (borany sodu) – alkaliczne Jezioro Boraksowe w Oregonie w USA i inne sole;
- słodkie (których mineralizacja jest nie większa niż 1 g/litr - <1‰).
Ciekawym pod tym względem jest Jezioro Bałchasz w Kazachstanie. Zachodnia jego część jest słodka z powodu dopływu wód rzeki Ili, podczas gdy oddzielona od niej część wschodnia pod wpływem silnego parowania w warunkach klimatu suchego jest słonawa.
 |
| Park Narodowy Jezior Plitwickich w Chorwacji (jeziora krasowe); źródło: wikipedia.org |
Wśród jezior słodkich ze względu na produktywność (trofię) rozróżniamy jeziora:
- oligotroficzne, charakteryzujące się niską zawartością substancji odżywczych rozpuszczonych w wodzie i dobrym natlenieniem, ich woda jest błękitna, charakteryzują się dużym bogactwem gatunkowym roślin i zwierząt przy niewielkiej ich liczebności, są to jeziora młode (np. stawy tatrzańskie),
- eutroficzne, odznaczające się dużym stężeniem substancji, co powoduje silny rozwój organizmów (m.in. glonów, które odpowiedzialne są za zielonkawą barwę tych jezior) oraz spadek ilości tlenu w wodzie;
- dystroficzne, charakteryzujące się małą produktywnością przy jednocześnie dużej zawartości węgla organicznego, kwasów humusowych, torfu lub butwiny (nadają wodzie kwaśny odczyn i brązową barwę), są to głównie jeziora śródbagienne (np. suchary na Pojezierzu Suwalskim).