Rybołówstwo jest gałęzią gospodarki narodowej należącą obok rolnictwa i leśnictwa do jej pierwszego sektora. Rybołówstwo jest jednak starsze od rolnictwa – stanowiło ono razem z łowiectwem i zbieractwem podstawę utrzymania społeczeństw ludzkich przed rewolucja neolityczną (rolniczą).
Zajmuje się ono połowem ryb, małży, skorupiaków (krabów, langust, homarów, krewetek), głowonogów (kalmarów i ośmiornic) i niektórych innych organizmów wodnych. Pojęcie to nie obejmuje odławiania ssaków morskich – fok i waleni (zwłaszcza wielorybów - ich połowami zajmuje się wielorybnictwo, obecnie mające mniejsze znaczenie niż kilkadziesiąt lat temu).
Rozróżniamy:
- rybołówstwo morskie (przybrzeżne i pełnomorskie) – dostarczające prawie 90% poławianych organizmów wodnych
- i rybołówstwo śródlądowe (określane w języku polskim jako rybactwo sródlądowe).
Ponadto obok pozyskiwania organizmów dzikich (w polskiej terminologii to do tego ograniczana jest zazwyczaj pojecie rybołówstwa) wyróżniamy tzw. akwakulturę, czyli hodowlę organizmów wodnych. Obejmuje ono obecnie ponad 400 gatunków stworzen wodnych. Dawniej pojęcie to ograniczało się właściwie do wód śródlądowych (np. hodowli karpi w sztucznych zbiornikach wodnych – stawach, w Europie zakładanych już w Średniowieczu przez zakon cystersów). Od kilkudziesięciu lat wzrasta też pozyskiwanie organizmów morskich z hodowli (marikultura) – glonów, łososi (np. w Norwegii), krewetek, perłopławów i innych.
Współcześnie szacuje się, że utrzymanie ponad 500 mln osób żyjących w krajach rozwijających się zależy od rybołówstwa i akwakultury.
W roku 2010 pozyskanie połowy organizmów wodnych wyniosły 148, 5 mln ton (wg danych FAO). Z tego ok. 88,5 mln ton pochodziło z połowów organizmów dzikich (wielkość ta pozostaje mniej więcej stała od lat 90.tych XX wieku), a prawie 60 mln ton z akwakultury (z czego ok. 60% poławiano w Chinach). W połowach dzikich organizmów wodnych również prowadzą (2010 r.) Chiny – z 15,5 mln ton – ok. 17% wielkości połowów światowych. Do czołówki światowej (wielkość połowów >2 mln ton) pod względem wielkości połowów (bez akwakultury) należały też: Indonezja, Indie, USA, Peru, Federacja Rosyjska, Japonia, Myanmar, Chile, Norwegia, Filipiny, Wietnam.
Wsród poławianych gatunków najwięcej łowi się: śledzi, sardynek i sardeli (ponad 20 mln ton rocznie), dorszowatych i morszczukowatych, tuńczyków, łososi, płastug (fląder, halibutów, soli), krewetek, krabów, homarów oraz małży (przegrzebków i ostryg).
W celach innych niż spożywcze poławia się (i hoduje): perłopławy, gąbki i korale.
Rybołówstwo morskie związane jest przede wszystkim z wodami przybrzeżnymi. Tam bowiem prowadzenie połowów jest łatwiejsze technicznie. Ponadto zazwyczaj wody przybrzeżne są bardziej żyzne niż wody otwartego oceanu (substancje odżywcze przynoszą tam rzeki lub są tam wynoszone z głębi oceanu przez upwelling – w obszarach chłodnych prądow morskich).
Do najbardziej wartościowych łowisk morskich należą:
- wody oblewające Kamczatkę i Japonię (zimny prąd morski Oja-siwo spotyka ciepły prąd Kuro-siwo),
- wody Pacyfiku oblewające wybrzeza Peru i Chile (obszar upwellingu w rejonie chłodnego Prądu Peruwiańskiego/Humboldta),
- wody północnego Atlantyku (ciepły Prąd Zatokowy spotyka chłodne prądy: Labradorski i Wschodniogrenlandzki),
- wody szelfowe Morza Arabskiego i zat. Bengalskiej (region zmiennych co do kierunku i charakteru pradów morskich związanych z cyrkulacją monsunową),
- chłodne wody wokółantrktyczne (m.in. połowy kryla i antarów) oraz chłodnych mórz szelfowych na półkuli północnej (M. Północne, dawniej też Bałtyk).
Zbyt duże i niekontrolowane połowy prowadzić mogą do przełowienia łowisk. Populacje ryb morskich nie mogą się wtedy naturalnie odnawiać i ich liczebność spada. Powoduje to upadek rybołówstwa w danym regionie (np. na Nowej Fundlandii w Kanadzie po 1992 roku) lub okresowy spadek dochodów (m.in. spadek populacji sardeli peruwiańskiej w latach 70.tych XX wieku był dużym ciosem dla dochodów gospodarki narodowej Peru). Problem ten dotyczy zazwyczaj najbardziej pożądanych gatunków (np. tuńczyków, czy rekinów, poławianych w celu pozyskania płetw).
To właśnie problem dążność do większej kontroli wielkości połowów na wodach przybrzeżnych przez państwa nadbrzeżne był jedną z przyczyn tworzenia wyłącznych stref ekonomicznych obejmujących 200-milową strefę przybrzeżną. Przykładem konfliktów o dostęp do łowisk morskich były tzw. wojny dorszowe pomiędzy Islandią a Wielką Brytanią w latach 70.tych XX wieku, spowodowane utworzeniem wyłącznej strefy ekonomicznej przez rząd Islandii i zakazem połowów dorsza przez rybaków brytyjskich.
Pewnym problemem jest też obniżenie jakości mięsa organizmów wodnych spowodowane bądź przez zanieczyszczenie środowiska wodnego, bądź przez nieekologiczne warunki hodowli organizmów wodnych. Mięso ryb jest bogatym źródłem wysokiej jakości białka, nienasyconych kwasów tłuszczowych typu omega-3, jodu, wapnia, potasu, fosforu oraz witamin A i D a ich znaczenie dla zdrowia jest szeroko doceniane. Mogą się też w nich jednak kumulować toksyczne metale ciężkie (zwłaszcza rtęć) i dioksyny. Dotyczy to zwłaszcza organizmów znajdująch się na szczycie drabiny pokarmowej, takich jak duże drapieżne tuńczyki błękitnopłetwe. Innym przykładem niebezpieczeństw związanych ze spożywanie ryb jest mięso suma rekiniego, znane pod handlową nazwą panga. Zastrzeżenia budzą bowiem warunki hodowli tej ryby w wodach Mekongu w Azji Południowo-Wschodniej. Zagęszczenie ryb w hodowli jest bowiem bardzo duże, wody w których żyją ryby są silnie zanieczyszczone, poza tym w hodowli stosowane są antybiotyki, środki bakteriobójcze i hormony.