Krainy zoogeograficzne - pojęcie, charakterystyka, rozmieszczenie - geografia

Przestrzenne zróżnicowanie fauny lądowej (świata zwierzęcego) Ziemi nawiązuje do zmiennych w przestrzeni warunków środowiskowych (warunków klimatycznych i formacji roślinnych). Równocześnie jednak odległe kontynenty mają czasami zdumiewająco podobną faunę. I tak np. prymitywne ssaki – torbacze, typowe dla Australii występują również w Ameryce Południowej. Lądy te stanowiły bowiem w przeszłości części kontynentu południowego – Gondwany i oddzieliły się od siebie dopiero na początku ery kenozoicznej (ewolucja ich fauny przebiegała więc w przeszłości zbieżnie). Z kolei podobieństwa fauny Ameryki Północnej i Eurazji (niedźwiedź brunatny, bobry, łoś) wynikają z istnienia lądowego połączenia pomiędzy nimi w plejstocenie.

Jednocześnie obszary blisko położone blisko mogą mieć odmienną faunę. Wyspy Archipelagu Malajskiego – Bali i Lombok oddziela niezbyt szeroka cieśnina. Na zachodniej z nich (Bali) dominuje fauna typowa dla Azji Południowej, na wschodniej (Lombok) fauna australijska. Ta ostra granica faunistyczna nosi nazwę linii Wallace'a, od nazwiska brytyjskiego przyrodnika Alfreda Russella Wallace’a, który odkrył ją i opisał w 1863 roku.

Wyróżniamy współcześnie 8 odmiennych faunistycznie krain zoogeograficznych (zoogeografia to nauka geograficzna badająca zróżnicowanie fauny):

- krainę palearktyczną (Europa, Afryka Północna wraz z Saharą, Azja aż po Himalaje), o niezbyt bogatej faunie (zwłaszcza w odniesieniu do gadów, płazów i ptaków – endemiczne tylko płochacze), nawiązującej do układu równoleżnikowych stref roślinnych, w biomie tundry i pustyni lodowej występują: renifery, lemingi, niedźwiedzie polarne, sowy śnieżne, pardwy i inne, w strefie umiarkowanej i podzwrotnikowej: żubr, sarna, muflon, wielbłądy, niedźwiedź brunatny, łasicowate, liczne gryzonie (endemiczne ślepce i selewinki) i inne, część gatunków południowych obrzeży krainy palearktycznej przywędrowała z południa – z krainy etiopskiej (np. antylopa oryks, czy hiena pręgowana) oraz krainy orientalnej (bażanty, tygrys – podgatunek syberyjski);

- krainę nearktyczną (obejmująca Amerykę Północną i północny Meksyk), podobna pod względem świata zwierzęcego do krainy palearktycznej, również niezbyt bogata faunistycznie, do endemitów należą: jadowite jaszczurki – helodermy, szop pracz i skunks oraz gryzonie – urson i goffery, do typowych dla tej krainy gatunków należą: piżmowół, bizon, jeleń wirginijski, grizzly, pekari (dzika świnia), nieświszczuk (pieski preriowe), grzechotniki, aligatory, spośród ptaków: tanagry, kardynały i dzikie indyki, z krainy neotropikalnej (Ameryki Południowej) przedostały się tam kolibry, kondory i pancerniki;

- krainę etiopską (paleotropikalną) – Afryka na południe od Sahary i Płw. Arabski, fauna tego obszaru jest bogata i zróżnicowana (rozwijała się nieprzerwanie od ponad 100 milionów lat), wśród endemitów można wymienić: żyrafy, zebry, hipopotamy, mrównika, sekretarze (ptaki drapieżne), czy trzewikodzioby, wykazuje dużo podobieństw do fauny krainy orientalnej (Azja Południowa) – antylopy, słonie, nosorożce, lwy i lamparty, małpy wąskonose (w tym człekokształtne – orangutany w krainie orientalnej, szympansy i goryle w krainie etiopskiej);

- zazwyczaj jako krainę zoogeograficzną oddzielną od krainy etiopskiej wydziela się krainę madagaskarską, gdzie brak jest typowych dal Afryki wielkich drapieżników kotowatych, antylop, słoni, żyraf i małp, występują za to liczne małpiatki i owadożerne, w tym zwłaszcza lemury i palczaki;

- krainę orientalną (indomalajską) – leżąca w strefie klimatu gorącego, przeważnie wilgotnego (Indie, Indochiny, południowe Chiny, Archipelag Malajski bez krańców wschodnich, Filipiny), podobna faunistycznie do krainy etiopskiej, stąd mało jest tu endemitów (np. wyraki, gibbony i turkuśniki), do najbardziej charakterystycznych gatunków zwierząt należą: bażanty (w tym paw indyjski), dzioborożce, słoń indyjski, niedźwiedź malajski, tapir malajski, pandy, bawoły, małpy wąskonose (np. makaki), pytony, czy kobra indyjska;

- krainę neotropikalną (Ameryka Południowa, Ameryka Środkowa i Antyle), o niezwykle różnorodnej faunie (najbogatsza na świecie awifauna – 4,5 tys. gatunków ptaków) z licznymi endemitami, żyją tu: liczne węże (np. boa dusiciel, anakondy), kajmany, papugi (ary i inne), nandu, tukany, większość gatunków kolibrów, torbacze – dydelfy, liczne endemiczne gryzonie (szynszyle, aguti, kapibary), szczerbaki (leniwce, mrówkojady i pancerniki), jaguar (drapieżne kotowate przybyły tu z Ameryki Północnej podobnie jak lamy);

- krainę australijską (Australi, Moluki, Nowa Gwinea, Now Zelandia i większość wysp Oceanii), odmienna od fauny innych regionów świata, żyją tu liczne gady (krokodyle różańcowe, węże, warany – np. waran olbrzymi), emu, kazuary, kiwi, kakadu, nestory, cudowronki – rajskie ptaki, prymitywne ssaki – stekowce (dziobak i kolczatki) i torbacze (kangury, pałanki, wombaty);

- krainę antarktyczną (brzeg Antarktydy i wyspy subantarktyczne), warunki klimatyczne i obecność lądolodu antarktycznego ograniczają świat zwierzęcy praktycznie tylko do gatunków ziemnowodnych (ptaki – np. pingwiny oraz fokowate i uchatkowate). Nieliczne owady (np. bezskrzydła muchówka Belgica antarctica) stanowią nieliczne zwierzęta związane tylko z lądem.

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

Komentarze (1)
Wynik działania 5 + 3 =
Anonymus363
2023-11-17 15:07:19
Dzięki za info
Ostatnio komentowane
• 2025-03-08 02:40:40
cycki lubie
• 2025-03-05 14:35:07
bardzo to działanie łatwe
• 2025-03-03 13:00:02
Jest nad czym myśleć. PEŁEN POZYTYW.
• 2025-03-02 12:32:53
pozdro mika
• 2025-02-24 20:08:01