Transport to przewóz ludzi (transport osobowy) i ładunków (transport towarowy) oraz przesył energii w przestrzeni przy pomocy środków transportu (zwierzęta juczne, samochód, rower, samolot).
Konieczność przemieszczania się i przesyłania towarów/energii wynika z nierównomiernego rozmieszczenia zasobów wykorzystywanych przez ludzi, skupisk ludzkich oraz miejsc pracy.
Transport jest możliwy lub przynajmniej ułatwiony dzięki istnieniu infrastruktury transportowej (dróg, linii kolejowych, kanałów żeglownych, portów morskich i lotniczych, stacji benzynowych i in.). Tworzy ona sieć transportową danego obszaru. Kluczowe znaczenie maja w niej węzły komunikacyjne, w których krzyżuje się lub zbiega kilka szlaków transportowych.
Transport realizowany może być w 3 środowiskach: na lądzie (transport lądowy), po wodzie lub rzadziej pod nią (transport wodny) i w powietrzu (transport powietrzny). Uwzględniając środowisko, w którym przemieszczane są osoby i towary oraz wykorzystywany w tym celu środek transportu wyróżniamy szereg gałęzi transportu:
- transport samochodowy,
- transport kolejowy
i transport przesyłowy (gazociągi, sieci energetyczne itp.)
drogą lądową
- żeglugę śródlądową (na rzekach, jeziorach i łączących je kanałach)
i żeglugę morską
drogą wodną
oraz transport lotniczy drogą powietrzną.
Współcześnie w celu racjonalizacji przewozów (skrócenia ich czasu i/lub obniżenia kosztów) coraz częściej stosuje się przewozy kombinowane (wykorzystujące kilka środków transportu w celu dostarczenia towarów odbiorcy). Stało się to możliwe dzięki standaryzacji przewozów, widocznej w stosowaniu kontenerów i znormalizowanych palet, co pozwala na łatwiejszy i szybszy przeładunek towarów z jednego środka transportu na inny.
Możliwe są także inne klasyfikacje transportu. Rozróżniamy:
- transport pasażerski (osób) i transport towarowy (towarów/ładunków),
- transport naziemny, podziemny (metro), nadziemny (np. kolejki linowe) w ramach transportu lądowego,
- transport bliskiego, średniego i dalekiego zasięgu,
- transport krajowy i międzynarodowy (w tym międzykontynentalny),
- transport regularny i nieregularny itp.
Oprócz tych nowoczesnych/zmechanizowanych gałęzi transportu w dalszym ciągu w wielu regionach świata ważną rolę odgrywa transport niezmechanizowany realizowany przez zwierzęta juczne i pociągowe (ciągnące pojazdy), tragarzy (np. nepalscy Szerpowie wnoszący sprzęt himalaistów do coraz wyższych obozów), rykszarzy itp.
Wszystkie wymienione gałęzie transportu działające w danym obszarze oraz istniejąca tam infrastruktura transportowa tworzą system transportowy tego obszaru. Stopień rozwoju systemu transportowego decyduje o dostępności transportowej (potocznie dostępności komunikacyjnej) danego obszaru.
Dzięki temu transport spełnia służebną rolę w stosunku do innych rodzajów działalności gospodarczej. Właściwy rozwój i sprawne funkcjonowanie systemu transportowego ułatwia prowadzenie działalności gospodarczej (np. produkcyjnej, czy usług turystycznych).
Sieć transportowa rozwinięta jest nierównomiernie zarówno na świecie, jak i w poszczególnych państwach.
W przypadku transportu lądowego wskaźnikiem jej rozwoju jest gęstość sieci drogowej (w tym autostrad) oraz kolejowej danego państwa, województwa itp. Obliczamy je dzieląc długość dróg, autostrad lub linii kolejowych przez powierzchnię państwa/województwa itp. (odnosząc ją najczęściej do powierzchni 100 km2). Przykładowo średnia gęstość całkowitej sieci dróg w Polsce wynosiła w 2007 roku prawie 83 km w przeliczeniu na 100 km2 powierzchni kraju (83 km/100 km2).
Rozwój sieci transportowej zależny był i jest zarówno od czynników przyrodniczych (często będących barierami dla rozwoju transportu) oraz pozaprzyrodniczych.
Wśród czynników przyrodniczych decydujących o możliwości rozwoju transportu najważniejsze znaczenie ma rzeźba terenu. Obszary górskie oraz rzeki (ale też obszary podmokłe) stanowią bowiem przeszkody terenowe utrudniające rozwój transportu i sterujące przebiegiem szlaków transportowych (w górach biegną/biegły one dolinami i przez przełęcze, rzeki w przeszłości pokonywano w miejscach względnie płytkich – przez brody). Rozwój techniki uniezależnił nieco rozwój sieci transportowej od tych czynników – przez rzeki przerzuca się mosty, nad dolinami przerzuca się wiadukty, przez góry przebija się tunele. Przeszkodą mogą też być duże kompleksy leśne.
W przypadku żeglugi morskiej i śródlądowej istotnym problemem jest zlodzenie wód. Uniemożliwia ono żeglugę rzeczną na Syberii na wiele miesięcy (zamarznięte rzeki służą jednak wówczas jako drogi samochodowe), podobnie jak morską żeglugę przybrzeżną na wodach arktycznych Rosji i Kanady.
Rozwój infrastruktury i funkcjonowanie usług transportowych mogą też utrudniać warunki klimatyczne. Surowy klimat Syberii, czy północnej Kanady i Alaski (niskie temperatury, opady śniegu, wieloletnia zmarzlina) utrudnia np. budowę i utrzymanie dróg kołowych, kolejowych i rurociągów w tych obszarach.
Wśród czynników pozaprzyrodniczych decydujących o rozwoju sieci transportowej i usług transportowych wymienić można czynniki:
- militarne (z jednej strony tereny pograniczne pozbawione były w przeszłości dróg i osadnictwa w celu utrudnienia najazdów, z drugiej zaś w wielkich imperiach – np. w Cesarstwie Rzymskim, czy w Państwie Inków – budowano sieci bitych dróg w celu umożliwienia szybkiego przerzutu wojsk, ponadto dużą rolę strategiczną w działaniach wojennych miała kontrola nad cieśninami morskim – np. Cieśn. Gibraltarska i kanałami morskimi – np. Kanał Panamski kontrolowany do niedawna przez armię USA, która do dziś zachowała tam swoje bazy);
- ekonomiczne – budowa infrastruktury transportowej jest droga, dlatego najlepiej rozwiniętą infrastrukturę mają państwa wysoko rozwinięte gospodarczo (o dużych dochodach), realizowany w Polsce szeroko zakrojony program modernizacji infrastruktury jest możliwy dzięki współfinansowaniu go ze środków Unii Europejskiej,
droga jest też eksploatacja i konserwacja tej infrastruktury, dlatego często za przejazd autostradami, niektórymi mostami (np. mostem nad Oresundem łączącym Danię ze Szwecją) i tunelami (np. tunelem pod Przełęczą Św. Bernarda, czy eurotunelem pod Kanałem La Manche), opłaty te mają też zwrócić koszty inwestycji (w przypadku eurotunelu udało się to dopiero po 8 latach),
ponadto sieć transportowa obsługuje przemysł (transport taśmociągowy, bocznice kolejowe itp.) oraz handel zagraniczny państw;
- demograficzne – najgęstsza sieć komunikacyjna rozwinęła się w obszarach najgęściej zaludnionych (zwłaszcza obszarach zurbanizowanych).
Transport należy do tych sektorów gospodarki, który najbardziej szkodliwie wpływa na środowisko naturalne i zdrowie (emitując dwutlenek węgla – gaz szklarniowy, tlenek węgla – czad, tlenki azotu i rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, odpowiadając za hałas). Najmniej zanieczyszczeń powietrza emituje transport szynowy o napędzie elektrycznym.
Z kolei rozwój sieci transportowej (gł. dróg kołowych) przyczynia się do przecinania korytarzy ekologicznych, zaburzając przemieszczanie się dzikich zwierząt.
Nauką geograficzną zajmującą się transportem jest geografia transportu. Podejmowane przez nią tematy badawcze to przede wszystkim: analiza rozmieszczenia infrastruktury transportowej, wielkości przewozów osobowych i towarowych oraz przesyłu energii oraz współzależności między transportem a rozwojem gospodarczym regionów i stanem środowiska przyrodniczego.