Transport lotniczy (gałąź transportu powietrznego) był jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi transportu w XX wieku i na początku XXI wieku.
Środkami transportu są statki powietrzne z napędem śmigłowym lub odrzutowym – samoloty i śmigłowce. Samoloty to statki powietrzne cięższe od powietrza, unoszące się w powietrzu dzięki wytworzeniu siły nośnej przez nieruchome względem statku skrzydła. Siła ta działa na ciało poruszające się w powietrzu; aby więc uzyskać siłę nośną wystarczającą do uniesienia w powietrze samolotu należało go rozpędzić do odpowiedniej prędkości z pomocą silników spalinowych zapewniających ciąg. Jako pierwszym udało się to dwóm Amerykanom - braciom Orville'owi i Wilburowi Wright, którzy w 1903 roku dokonali pierwszego kontrolowanego przelotu, który trwał 12 sekund. Od tego czasu znaczenie lotnictwa (zarówno jako broni, jak i środku transportu wzrastało). Rozwój lotnictwa po I Wojnie Światowej zwiększył zapotrzebowanie na aluminium, którego lekki ale wytrzymały stop (duraluminium) doskonale sprawdzał się jako materiał konstrukcyjny. Właśnie w okresie międzywojennym pojawił się pierwszy udany model samolotu pasażerskiego – amerykański Douglas DC-3. Po II Wojnie Światowej pojawiły się pierwsze odrzutowce pasażerskie; pierwszym szeroko wykorzystywanym projektem był Boeing 707. począwszy od lat 60.tych przez dwa dziesięciolecia wykorzystywano w lotach transatlantyckich samoloty naddźwiękowe – francusko-brytyjską konstrukcję Concorde.
Za pierwszy nowoczesny śmigłowiec uważa się maszynę skonstruowaną w latach 1939-41 przez Igora Sikorsky’iego w USA. Siłę nośną śmigłowca wytwarza ruch obrotowy jednego lub kilku wirników napędzanych silnikiem. Śmigłowce charakteryzują się bardziej złożonym sterowaniem, wyższymi kosztami produkcji i eksploatacji (koszty paliwa i częstych remontów szybko starzejących się elementów nośnych) w porównaniu z samolotami. Rekompensują to zalety śmigłowców - możliwość pionowego startu i lądowania oraz zawisu (umożliwia start i lądowanie na małej powierzchni i precyzyjne manewry. Dzięki temu sprawdzają się jako środek transportu grup ratowniczych, konserwacja linii przesyłowych wysokiego napięcia wykonywana w zawisie, czy prywatny środek transportu w dużym mieście, pozwalający szybko dotrzeć do celu unikając korków ulicznych (lądowiska znajdują się na placach obok budynków lub na ich dachach.
Przed II wojną światową powszechnie wykorzystywano w przewozie osób drogą powietrzną sterowce (m.in. w przelotach transatlantyckich przewożąc kilkadziesiąt osób). Są to statki powietrzne wypełnione gazem lżejszym od powietrza (hel lub wodór), unoszące się w powietrzu dzięki przez sile wyporu. Napęd sterowca stanowiły różnego rodzaju silniki. Zmierzch ich popularności nastąpił pod koniec lat 30.tych XX wieku, jako efekt konkurencji ze strony samolotów oraz kilku spektakularnych katastrof (zwłaszcza niemieckiego sterowca Hindenburg w dniu 6 maja 1937 roku w tracie dokowania po locie do USA).
Główne zalety transportu lotniczego to: największa szybkość spośród wszystkich gałęzi transportu, duży zasięg i duże bezpieczeństwo (co prawda katastrofy lotnicze są spektakularne ale statystycznie jest to najbezpieczniejsza gałąź transportu). Jest on niezastąpiony w państwach o dużych obszarach oraz na terenach niedostępnych dla innego rodzaju transportu.
Wymaga on jednak najdroższych środków transportu, dużych kosztów inwestycyjnych w budowę lotnisk oraz wysoko kwalifikowanej kadry pilotów i obsługi naziemnej (zwiększa to wspomniane koszty). Z lotniskami związany jest hałas, pogarszający warunki życia okolicznych mieszkańców. Z reguły są też one zlokalizowane poza miastem, stąd potrzebny jest czas, żeby dotrzeć z nich do centrum miasta (czyni to transport lotniczy mniej konkurencyjnym przy niezbyt dużych odległościach przelotów – rzędu kilkuset km). W przypadku transportu towarów wadą transportu lotniczego jest mała ładowność środków transportu i ograniczona ich przydatność do przewozu towarów masowych (nadają się do przewozu towarów drobnicowych). Problemem jest też zależność od warunków pogodowych (zwłaszcza przy ograniczonej widoczności w trakcie lądowania).
W 2012 roku międzynarodowe linie lotnicze przewiozły ponad 3 mld pasażerów. Liczba osób przewożonych przez przewoźników lotniczych wzrastała bardzo dynamicznie w ostatnich 100 latach. Szacuje się, że w początkach ery lotnictwa cywilnego (1919) samoloty przewoziły ok. 3,5 tys. pasażerów. Dużo większa była wówczas rola lotnictwa w przewozie poczty. Udział lotnictwa w przewozach pasażerskich gwałtownie wzrósł w okresie 20.lecia międzywojennego – w 1940 roku samoloty przewiozły ponad 3,5 mln pasażerów. Znaczenie przewozów lotniczych dalej rosło (m.in. efekt rozwoju lotów transkontynentalnych) – w 1970 roku przewoźnicy lotniczy przewieźli ponad 380 mln pasażerów, a w 2000 roku prawie 1.65 mld pasażerów.
Główne międzykontynentalne szlaki lotnicze świata łączą regiony wysoko rozwinięte gospodarczo: Europę, Ameryką Północną, kraje Dalekiego Wschodu i Australię (oraz Amerykę Północną z krajami Ameryki Łacińskiej).
W przewozie ładunków drogą lotniczą początkowo przeważały przesyłki pocztowe. Wśród towarzystw lotniczych, które dziś specjalizują się w przewozach towarowych (cargo) do największych należą firmy świadczące m.in. usługi pocztowe – FedEx Express i UPS Airlines. Poza pocztą (listy i paczki) przewozi się drogą lotniczą (w kontenerach) towary nietrwałe: tropikalne owoce, kwiaty cięte, warzywa, preparaty medyczne i organy do przeszczepów. Przewożone są też towary w znacznym stopniu przetworzone, których wartość jednostkowa jest duża w stosunku ich masy – m.in. sprzęt elektroniczny i drogie kolekcje ubrań. Istotne jest to, że muszą mieć one znaczna wartość, gdyż koszty transportu lotniczego towarów są 4-5 razy wyższe niż transportu drogowego i 12-16 razy większe niż transportu morskiego. Od lat 90.tych XX wieku wzrosła możliwość przewozu dużych ładunków drogą lotniczą dzięki zastosowaniu w celach cywilnych dużych wojskowych samolotów transportowych (np. Antonow An-225). Pionierami byli w tej dziedzinie Ukraińcy.
Potentatem w transporcie lotniczym (zarówno pasażerskim, jak i towarowym) są Stany Zjednoczone Ameryki. Amerykańskie towarzystwa lotnicze przewiozły w 2010 roku około 707,5 mln pasażerów oraz około 50,7 mld t * km (tonokilometry - iloczyn masy i odległości , wskaźnik stosowany w analizie wielkości przewozów).
Amerykańskie towarzystwa lotnicze należą do największych na świecie. Są to zwłaszcza: American Airlines, Delta Airlines, United Airlines, US Air i Continental Airlines. Poza nimi dużą rolę w przewozie pasażerów mają też: brytyjskie British Airways, niemiecka Lufthansa (w 2010 roku miała najlepsze wyniki finansowe spośród wszystkich wiodących towarzystw lotniczych świata), francuskie linie Air France (obecnie współpracujące z niderlandzkimi KLM), a w ostatnich latach również The Emirates Airlines. Część spośród wymienionych przewoźników to firmy prywatne. Inne bądź w przeszłości bądź także obecnie należą do tzw. przewoźników narodowych (flagowych), będących w całości lub w znacznym stopniu własnością państw (np. PLL LOT). Linie te realizują regularne kursy. Obok nich funkcjonują też m.in. firmy świadczące usługi czarterowe (gł. przewóz grup turystów do celu ich podróży), a nawet działające na krótszych dystansach powietrzne taksówki.
W ostatnich kilkunastu latach na rynku pasażerskich przewozów lotniczych znaczne kłopoty finansowe przeżywały liczne tradycyjne linie lotnicze (powody: okresowy spadek przewozów po zamachach terrorystycznych w Nowym Jorku 11 września 2001 roku i epidemii SARS, wysokie ceny paliwa i płace personelu powietrznego i naziemnego). W rezultacie część towarzystw upadła, zaś część rynku przejęli tzw. tani przewoźnicy lotniczy (oferują tańsze bilety, ale standard lotu jest mniejszy, a samoloty często lądują i startują z lotnisk, na których koszty dla przewoźnika są mniejsze, ale pasażer musi tam dotrzeć z dużej odległości). Do najbardziej znanych tanich przewoźników na rynku europejskim należy irlandzki RyanAir.
Prawie wszystkie towarzystwa lotnicze na świecie skupione są w międzynarodowej organizacji IATA.
Również największe porty lotnicze znajdują się w Stanach Zjednoczonych. Są to porty: Hartsfield w Atlancie (w 2009 roku odprawiono tam >90 mln pasażerów) i O’Hare w Chicago (>70,8 mln w 2009 r.). Jeszcze 8 innych portów lotniczych na świecie odprawiło w tym roku ponad 50 mln pasażerów – m.in. Heathrow w Londynie i Haneda w Tokio.