Mezozoik to druga w kolejności era fanerozoiku. Trwał 186 mln lat, zaczynając od około 252 mln lat temu, a kończąc około 66 mln lat temu. Dzieli się na trzy okresy:
- trias (252-201 mln lat temu),
- jurę (201-145 mln lat temu),
- kredę (145-66 mln lat temu).
Nazwę trias (od tryas - trójdzielny) nadał temu okresowi dziejów Ziemi niemiecki geolog Alberti, gdyż skały tego wieku wykazywały w Europie Środkowej wyraźny podział na 3 facje: najniżej (najstarsze) pstry piaskowiec, wyżej wapień muszlowy, najwyżej (najmłodsze) skały kajpru i retyku. Nazwa Jura pochodzi od gór leżących we Francji i Szwajcarii. Nazw kreda pochodzi od skały – kredy piszącej, powszechnie występującej w utworach tego okresu.
W erze mezozoicznej rozpadał się superkontynent Pangea, początkowo na północną Laurazję i południową Gondwanę. Następnie Laurazja podzieliła się na Amerykę i Eurazję, a Gondwana w kredzie zaczęła dzielić na: Amerykę Południową, Antarktydę, Australię, Afrykę i Indie. Stopniowo zaczął otwierać się więc Ocean Atlantycki i tworzyć Ocean Indyjski. W środkowej i górnej jurze i pod koniec wczesnej kredy miały miejsce jedne z największych transgresji morskich (zalewanie powierzchni lądu przez morze). Poziom morza w kredzie był ponad 200 m wyższy niż obecnie. Było też wtedy dużo cieplej, średnia globalna temperatura powietrza przy powierzchni Ziemi była wyższa niż obecnie o ponad 6°C. Pod koniec kredy rozpoczęły się pierwsze ruchy górotwórcze orogenezy alpejskiej.
 |
| Discoscaphites iris - amonit z Owl Creek, Ripley, Mississippi; źródło: wikipedia.org |
W triasie (252-201 mln lat temu) w morzach występowały powszechnie małże, liliowce i amonity, najważniejsze spośród morskich skamieniałości ery mezozoicznej. Występują liczne rekiny, w tym pierwsze rekiny współczesne; pojawiają się ryby kostnoszkieletowe i gady pływające – plezjozaury i ichtiozaury. Wśród roślin dominującą rolę uzyskują rośliny nagozalążkowe (benetyty, miłorzęby, sagowce). Był to też ostatni okres rozwoju płazów tarczogłowych (labiryntodontów), osiągających wówczas do 5 m długości. Pojawiły się pierwsze płazy bezogoniaste. Wśród gadów początkowo dominowały gady ssakokształtne, stopniowo oddając prymat tekodontom. Pojawiają się wtedy krokodyle (początkowo lądowe), żółwie i jaszczurki. Od późnego triasu spotykane są dinozaury, gady latające – pterozaury i pierwsze ssaki (mało znaczące w erze mezozoicznej).
W jurze (201-145 mln lat temu) w morzach dalej dominowały i coraz liczniejsze belemnity. Liczne były też planktoniczne otwornice, gąbki, małże i glony. Wśród ryb dominowały przejściowce i pojawiły się płaszczki. Szczyt rozwoju przeżywały gady morskie, wśród nich drapieżne Temnodontozaury i Liopleurodony o długości przekraczającej 5 m. Na lądzie rozwinęły się lasy złożone głównie z drzew iglastych. Pojawiły się pierwsze płazy ogoniaste. Na lądach dominowały wielkie gady – dinozaury. Wśród roślinożerców dominowały zauropody, w tym potężne diplodoki osiągające ponad 30 m długości i ponad 25 ton wagi, a wśród drapieżników allozaury o długości osiągającej 10 m. W powietrzu lepiej latające diplodoki zastąpiły dominujące wcześniej ramforynchy. Wśród ssaków pojawiły się pierwsze stekowce. Pod koniec jury pojawił się praptak – Archeopteryx.
 |
| Diplodok (Diplodocus) na obrazie Heinrich Hardera (1916) |
W kredzie (145-66 mln lat temu) w morzach jako gatunki skałotwórcze duże znaczenie miały miniaturowe glony – kokolity, z których szkieletów powstała kreda pisząca oraz otwornice i małże z rodziny Inoceramus. W toni unosiły się amonity i belemnity. Rozwijały się ryby kostnoszkieletowe i nowa dominująca grupa gadów morskich – mozazaury, wielkie drapieżniki osiągające 20m długości. Na lądzie i oceanach żyły krokodyle i żółwie, prawdopodobnie pojawiły się pierwsze węże. Na lądach dalej dominowały dinozaury, w tym zwłaszcza dinozaury rogate (np. Triceratopsy) oraz dinozaury kaczodziobe, a wśród drapieżników tekodonty, takie jak Tyrannosaurus (do 13 m długości). W powietrzu dominowały pterodaktyle, ale rozwijały się też ptaki. Pojawiły się torbacze i pierwsze ssaki łożyskowe.
Kredę i erę mezozoiczną zakończyło kolejne wielkie wymieranie gatunków, które objęło amonity, belemnity, mozazaury, plezjozaury, pterozaury i wszystkie dinozaury poza ptakami. To właśnie one łącznie z ssakami, owadami i roślinami okrytozalążkowymi dominują w kolejnej erze – erze kenozoicznej.
 |
| Tyranozaur - Muzeum Historii Naturalnej w Chicago; autor: Fritz Geller-Grimm (2000), źródło: wikipedia.org |