TERYTORIUM I LUDNOŚĆ PAŃSTWA
Powierzchnia: 9 572,9 tys. km2 (3. pod względem wielkości państwo świata – po Federacji Rosyjskiej i Kanadzie),
w porównaniu z sytuacją z końca wieku XIX (późne Cesarstwo Chińskie) od bezpośrednich rządów Pekinu uniezależniła się Mongolia (do 1911 r. tzw. Mongolia Zewnętrzna),
wyspa Tajwan (36,2 tys. km2), która w latach 1895-1945 pozostawała pod rządami Japonii formalnie jest częścią Chin, ale jest niezależna od rządu w Pekinie (pod nazwą Republika Chińska) – jest to efekt wojny domowej w Chinach, Chiny kontynentalne w 1949 roku opanowali komuniści, a rząd Czang Kaj Szeka (rząd Republiki Chińskiej) utrzymał się na Tajwanie, Republika Chińska na Tajwanie uznawana jest jako niepodległe państwo tylko przez niektóre państwa świata a jej niepodległość broniona jest przez flotę amerykańską);
pod bezpośrednią władzę Pekinu wróciły też 2 niewielkie terytoria na południowym wybrzeżu Chin: Hongkong (dawna kolonia brytyjska w 1997 roku) i Makau (dawna kolonia portugalska w 1999 roku), mają one status specjalnych regionów autonomicznych – w ramach autonomii mają prawo do utrzymywania gospodarki kapitalistycznej i wlasnych systemów prawnych i administracyjnych.
Chińska Republika Ludowa toczy też spór terytorialny z Wietnamem i Republiką Chińską/Tajwanem o przynależność szeregu wysepek na Morzu Południowochińskim (Wyspy Spratly i Wyspy Paracelskie) oraz z Japonią o wyspy Senkaku/Diaoyu na Morzu Wschodniochińskim.
Na obrzeżach Wyżyny Tybetańskiej spornymi obszarami z Indiami są: Aksai (na zachodzie) i Arunaczal (na wschodzie)/
Liczba ludności (2010 r.): około 1 mld 338 mln ludzi (dodatkowo ponad 23 mln ludzi mieszka w kapitalistycznej Republice Chińskiej na Tajwanie) – ChRL to najludniejsze państwo zarówno Azji, jak i świata (mieszka tu prawie 20% populacji ludzkiej całej Ziemi).
Gęstość zaludnienia: średnio 140 osób/km2, ludność skupiona we wschodniej części kraju – na Niz. Chińskiej i na wybrzeżu w południowej części Chin (np. gęstość zaludnienia w Makau wynosi ponad 17,7 tys. osób/km2);
Kraj charakteryzuje dodatni przyrost naturalny (2009 r.): +5,0‰, przyrost zmniejszył się w związku z propagowaną przez rząd komunistyczny od lat 70.tych XX wieku polityką kontroli urodzin (polityką 1 dziecka), polityka ta spowodowała też powstanie nierównowagi liczebnej płci (na 100 mężczyzn przypadają średnio 93 kobiety), związanej z tradycyjnym dla kultury chińskiej oczekiwaniem posiadania potomka męskiego, polityka ta jest też srodkiem przymusu w stosunku do mniejszości etnicznych (wśród Ujgurów i Tybetańczyków zdarzały się przypadki przymusowej aborcji i sterylizacji kobiet);
Większość ludności Chin jest w w wieku produkcyjnym, osoby młodsze (0-19 lat) stanowią 27% ludności kraju, starsze (>64 lat) tylko 9,5%. Piramida wieku Chin jest więc piramidą stacjonarną – z pewnymi cechami piramidy regresyjnej.
Główną grupą etniczna w Chińskiej Republice Ludowej są Chińczycy (nazwa własna Han), stanowiący ponad 91% ludności kraju. Używają oni wielu dialektów mówionych języka chińskiego (najważniejszy to dialekt mandaryński). Uznawanych przez władze jest 55 mniejszości narodowych. Do największych należą:
- Zhuang (czytamy: Czuang) w południowo-wschodniej części kraju – ok. 18 mln,
- Mandżurowie (mandżurskiego pochodzenia była ostatnia dynastia cesarska Chin) gł. w Mandżurii na północnym wschodzie Chin – ok. 10,5 mln (większość ni używa już języka mandżurskiego),
- Hui (czytamy: Huej), w Azji Środkowej znani jako Dunganie – chińscy muzułmanie posługujący się na co dzień językiem chińskim, rozproszeni w całym kraju, ale najliczniejsi na zachód od Niziny Chińskiej – prowincje Gansu, Henan i region autonomiczny Ningxia,
- Miao/Hmong – ok. 8 mln (również w Tajlandii, Wietnamie i Laosie) i spokrewnieni z nimi Yao/Mien – ok. 2,5 mln, , zamieszkujący w południowo-wschodnich Chinach,
- Ujgurzy – ponad 8,5 mln, tureckojęzyczni muzułmanie z zachodniej części Chin (Sinciangu),
- Yi (czytamy: ji) – ok. 8 mln, w południowo-wschodnich Chinach (oraz w Wietnamie i Tajlandii),
- Tujia (czytamy: tucja) – 8 mln, w prowincjach Hunan i Hubei w południowych Chinach,
- Mongołowie – w Mongolii wewnętrznej na północy Chin (przy granicy z Mongolią) – 5,8 mln,
- Tybetańczycy – w Tybecie (region autonomiczny w Chinach, o ograniczonej jednak autonomii na skutek oporu Tybetańczyków przeciwko chińskim władzom) i w prowincjach/regionach Quinghai, Syczuan, Junnan i Gansu – ok. 6 mln.
Niektóre mniejszości zamieszkują w regionach autonomicznych. Dwie grupy etniczne – Tybetańczycy i Ujgurowi wykazywali w ostatnich dziesięcioleciach tendencje separatystyczne (związane m.in. z nasilającą się i popieraną przez chińskie władze imigracją etnicznych Chińczyków).
Władze komunistyczne walczyły w przeszłości z wierzeniami religijnymi i kościołami. Stąd aż 45% mieszkańców Chin to ateiści i agnostycy. Wśród osób religijnych najwięcej wyznawców mają rodzime religie chińskie – taoizm i konfucjanizm (tradycja konfucjańska, z którą związany jest wymóg posłuszeństwa wobec władzy wykorzystywana była też przez ateistyczy rząd Chińskiej Republiki Ludowej. Około 13% mieszkańców Chin to buddyści (w tym mniejszości narodowe – Tybetańczycy i Mongołowie, wyznawcy buddyzmu lamaistycznego), prawie 8% to chrześcijanie (gł. protestanci nawróceni na chrześcijaństwo przez misjonarzy europejskich w 2 połowie XIX wieku i na początku wieku XX) i około 2% to muzułmanie (głównie przedstawiciele mniejszości narodowych żyjący w zachodnich Chinach).
Stolicą Chińskiej Republiki Ludowej jest Pekin – do 1911 roku stolica cesarska. Liczy on ponad 8,5 mln mieszkańców (zespół miejski ponad 12,35 mln mieszkańców – 2010 rok). Stolica Republiki chińskiej na Tajwanie to Tajpej, liczące ponad 2,6 mln mieszkańców (zespół miejski liczy ponad 6,75 mln mieszkańców).
Metropolią miejską większą od Pekinu jest leżący na wybrzeżu Morza Żółtego Szanghaj (ponad 11,25 mln mieszkańców w mieście i ponad 16,55 mln mieszkańców w zespole miejskim) – główny port i centrum finansowe Chin.
Inne duże miasta Chińskiej Republiki Ludowej to:
- Kanton na wybrzeżu Morza Południowochińskiego, >6,15 mln mieszkańców w mieście i >8,85 mln mieszkańców w zespole miejskim,
- Chongqing nad rzeką Jangcy w Syczuanie, >4,75 mln mieszkańców w mieście i ok. 9,4 mln mieszkańców w zespole miejskim,
- Shenzhen w południowo-wschodnich Chinach blisko granicy Hongkongu, >1,8 mln mieszkańców w mieście i około 9 mln mieszkańców w zespole miejskim,
- Tiencin na wybrzeżu Zatoki Pohaj Morza Żółtego (port Pekinu), >5,3 mln mieszkańców w mieście i >7,85 mln mieszkańców w zespole miejskim,
- Wuhan, nad Jangcy w prowincji Hubei, >7,65 mln mieszkańców w zespole miejskim,
- Dongguan w południowych Chinach blisko Kantonu, prawie 5,35 mln mieszkańców zespole miejskim,spór
- Shenyang w południowej Mandżurii (dawny Mukden), około 4,1 mln mieszkańców w mieście i >5,15 mln mieszkańców w zespole miejskim,
- Chengdu w Syczuanie, >3,55 mln mieszkańców w mieście i >4,95 mln mieszkańców w zespole miejskim,
- Foshan, w południowych Chinach blisko Kantonu, >3,5 mln mieszkańców w mieście i >4,95 mln mieszkańców w zespole miejskim,
- Nankin blisko ujścia Jangcy do Morza Wschodniochińskiego (stolica Chin w okresie międzywojennym), około 4,1 mln mieszkańców w mieście i >4,5 mln mieszkańców w zespole miejskim,
- Xi’an w północnych Chinach, > 3 mln mieszkańców w mieście i prawie 4,75 mln mieszkańców w zespole miejskim,
- Harbin w północnej Mandżurii, >3 mln mieszkańców w mieście i >4,25 mln mieszkańców w zespole miejskim.
Ogółem w Chinach w roku 2010 istniało ponad 50 miast o liczbie ludności >1 milion.
Ludność miejska stanowi w Chinach 47% ogółu ludności kraju (znacznie mniej niż w Polsce).
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
Chiny mają długą linię brzegową, stanowiąca wschodnią granicę tego państwa. Oblewają je wody mórz przybrzeżnych Oceanu Spokojnego: Morza Żółtego, Morza Wschodniochińskiego i Morza Południowochińskiego. Zatokami Morza Żółtego (oddziela Chiny od Płw. Koreańskiego), są oddzielone od jego głównego akwenu Cieśniną Pohaj zatoki: Pohaj i Liaotuńska. W wody morskie w północnej części wybrzeży Chin wcinają się 2 skaliste półwyspy: Liaotung i Szantung. Dalej na południe u wybrzeży Chin zlokalizowane są 2 duże wyspy: Tajwan – główne terytorium niezależnej od rządu w Pekinie Republiki Chińskiej (powierzchnia 35,8 tys. km2), oddzielony od reszty Chin Cieśniną Tajwańską i Hajnan (powierzchnia 33,9 tys. km2), oddzielony od lądu Cieśniną Hajnańską.
Chiny mają skomplikowaną budowę geologiczną (stąd liczne surowce mineralne). Podłoże większej części terytorium buduje prekambryjska platforma chińska podzielona na wiele masywów. Pomiędzy tymi masywami powstały liczne obniżenia i rowy tektoniczne. Na wschodnich, północnych i zachodnich obrzezaniach tych masywów doszło do ruchów górotwórczych w orogenezach: kaledońskiej, hercyńskiej i w trakcie orogenezy pacyficznej w mezozoiku (zapowiedź orogenezy alpejskiej). W kenozoiku pod naporem płyty indoaustralijskiej wypiętrzyły się i sfałdowały obszary na południowym obrzeżeniu platformy chińskiej – Wyżyna Tybet, Himalaje, Góry Sino-Tybetańskie. W południowych Chinach, na wyżynie Jnnnan-Kuejczou w mezozoicznych wapieniach rozwinęły się na dużą skalę zjawiska krasowe (ostańce w okolicach miasta Guilin).
Chiny należą do bardzo aktywnych tektonicznie regionów świata. Do najbardziej niszczycielskich wstrząsów należy trzęsienie ziemi w chińskim Tangshan z 28 lipca 1976 roku o sile 8,2 w skali Richtera. Według władz chińskich zginęło wtedy (oraz w rezultacie wstrząsów wtórnych) ponad 242 tys. ludzi, chociaż nieoficjalne szacunki podają liczby nawet 3 razy wyższe. Jeszcze więcej ludzi (>800 tys.) zginęło w trzęsieniu, które w 1556 roku dotknęło prowincji Shaanxi w Chinach na południowy zachód od Pekinu. Większość z nich mieszkała w wydrążonych w skale lessowej pomieszczeniach i zginęła na skutek zapadnięcia się stropów. Do ostatnich wstrząsów doszło w Chinach w 2013 roku – w trzęsieniu ziemi, które miało miejsce w okolicach miasta Dingxi w prowincji Gansu 22 lipca zginęło 95 osób, podczas gdy w trzęsieniu ziemi, które miało miejsce w Syczuanie 20 kwietnia zginęły 193 osoby.
Chiny są krajem wyżynnym i górzystym – około 3/4 powierzchni Chin leży powyżej 500 m n.p.m. (powyżej 3000 m n.p.m. leży aż 23% powierzchni kraju).
Najniższy punkt to depresja w uwarunkowanej tektonicznie Kotlinie Turańskiej w północno-zachodnich Chinach (154 m p.p.m.), najwyższy zaś to Czomolungma/Mt. Everest (8848 m n.p.m.) w Himalajach na granicy Chin i Nepalu.
W Chinach wschodnich i północno-wschodnich dominują niziny. Są to: aluwialna (utworzona przez namuły rzeczne) Nizina Chińska (ok. 400 tys. km2 powierzchni) i Nizina Mandżurska w Chinach Północno-Wschodnich (Mandzurii). Ta ostatnia otoczona jest przez pasma górskie Wielki Chingan i Mały Chingan, których wysokości generalnie nie przekraczają 2000 m n.p.m.
W północnych Chinach położone jest też kilka obszarów wyżynnych – Wyżyna Mongolska, a w zakolu Huang He półpustynna i pustynna Wyżyna Ordos na południu przechodząca w Wyżynę Lessową (największy na świecie obszar akumulacji lessu, >400 tys. km2 powierzchni i do 300 m grubości).
W Chinach południowo-wschodnich rzeźba zdominowana jest przez Wyżynę Południowo-Wschodnia, w której skład wchodzą Góry Południowochińskie o wysokości dochodzącej do 2 158 m n.p.m. (Huanggang Shan w paśmie Wuyi Shan).
Najbardziej wyżynne i górzyste są Chiny Południowo-Zachodnie. Rzeźbę tego obszaru dominuje Wyżyna Tybetańska, o powierzchni ok. 2,5 mln km2 i średniej wysokości 4000-5000 m n.p.m. (najwyższa wyżyna świata).
Od zachodu i południa otaczają ją góry: Pamir i Góry Kaszgarskie (Kongur Tag – 7 719 m n.p.m.), Karakorum (najwyższy szczyt pasma – K2/Czogori, o wysokości 8 611 m n.p.m. leży na granicy chińsko-pakistanskiej) oraz Himalaje (4 szczyty o wysokości powyżej 8000 m n.p.m. leżą na granicy chińsko-nepalskiej, 1 zaś w całości na terytorium Chin) przechodzące na wschodzie w Góry Sino-Tybetańskie/Hengduan Shan (maksymalnie do wysokości 7500 m n.p.m. stanowią zachodnie ograniczenie Kotliny Syczuańskiej).
Od północy Wyżyną Tybetańską otaczają góry Kunlun (sięgają wysokości ponad 7100 m n.p.m.), zaś nad sama wyżynę wyrastają szczyty Transhimalajów (w tym Niemczę Tanga – o wysokości przekraczającej 7000 m n.p.m.).
Na północ od Wyżyny Tybetańskiej i gór Kunlun znajdują się kotliny: Kaszgarska (ok. 1 mln km2 powierzchni), Dżungarska i Cajdamska. Kotlinę Kaszgarską od Kotliny cajdamskiej oddzielają góry Ałyn-Tag (o wysokości ponad 6000 m n.p.m.). Kpylinę Kaszgarską od Kotliny Dżungarskiej oddzielają góry Tienszan (najwyższy szczyt leżący na granicy z Kirgistanem to Szczyt Zwycięstwa/Tomur (7 439 m n.p.m.). Kotlinę Dżungarską od północy obrzeżają góry Ałtaj o wysokości przekraczającej 4000 m n.p.m.
Duża rozciągłość południkowa i równoleżnikowa Chin powodują, że warunki klimatyczne są zróżnicowane. Na południu występują klimaty zwrotnikowe, w centrum podzwrotnikowe, na północy zaś umiarkowane. Wschodnia część kraju charakteryzuje się występowaniem cyrkulacji monsunowej, a wybrzeża są atakowane przez tajfuny. Na wyspie Hajnan średnia temperatura stycznie nie spada poniżej 17°C, a lipca wynosi ok. 38°C. Opady toczne przekraczają tam 2000 mm. Na północy klimat jest kontynentalny – w Heilongjiang w Mandżurii średnia temperatura stycznie wynosi -30°C, podczas gdy w lipcu wynosi +18°C.
Zachód charakteryzuje się niskimi opadami – kilkadziesiąt milimetrów rocznie w prowincji Quinghai i Sinciang. Wyżynę Tybetańską charakteryzuje wystepownie klimatu suchego chłodnego (pewne cechy klimatu subpolarnego). W górach występują lodowce.
Z niskimi opadami wiąże się występowanie pustyń – gł. piaszczystych i ilastych. W Kotlinie Kaszgarskiej znajduje się piaszczysta pustynia Takla Makan. Dalej na wschód istnieje piaszczysta pustynia Ałaszan (z najwyższymi wydmami na świecie – wysokości względne do 200-350 m) i gliniasta pustynia Gobi.
Kotliny istniejące w Chinach zachodnich stanowią zarazem obszary bezodpływowe.
Płynące tam rzeki zasilają zbiorniki wodne nie połączone z oceanem. Przez Kotlinę Kaszgarską płynie rzeka Tarym, o długości ok. 2000 km, zanikająca w piaskach pustyni Takla Makan.
Największe chińskie rzeki to:
- Jangcy, mająca źródła w górach Tangla w prowincji Quinghai i płynąca na wschód do Morza Wschodniochińskiego, o długości ok. 6 300 km,
- Rzeka Żółta (Huang He), mająca również źródła w prowincji Quinghai (obrzeżenie Wyżyny Tybetańskiej), płynąca na wschód do Zatoki Pohaj Morza Żółtego, o długości 5464 km, nazwa pochodzi od namułów lessowych niesionych przez wody rzeki,
i rzeki Xijiang w Chinach południowych, o długości ponad 2 100 km (odcinek ujściowy, łącznie z deltami 2 innych rzek nosi nazwę Rzeki Perłowej.
Dorzecza Jangcy i Rzeki Żółtej połączone są na Nizinie Chińskiej Wielkim Kanałem, o długości 1 800 km, którego pierwsze odcinki powstały w 495 r. p.n.e.
Na terytorium Chin (głównie na Wyżynie Tybetańskiej i w okalających ją górach) mają swoje źródła liczne duże rzeki Azji. Są to: Indus, Brahmaputra i Saluin, których dorzecza stanowią część zlewiska Oceanu Indyjskiego, największa rzeka Indochin – Mekong, Rzeka Czerwona (największa rzeka północnego Wietnamu) i Irtysz (dopływ Obu wpadającego do Morza Karskiego, swe źródła ma w Kotl. Dżungarskiej.
Granicę z Federacją Rosyjską na Dalekim Wschodzie wyznacza kolejna duża rzeka azjatycka – Amur, płynący do Morza Ochockiego oraz jej dopływy: Arguń i Ussuri. Kolejny dopływ Amuru – Sungari jest największą rzeką Niziny Mandżurskiej (1927 km długości).
Rzeki płynące przez terytorium Chin zasilają więc 3 oceany.
W Chinach jest ponad 300 większych jezior. Wiele z tych położonych w zachodniej części kraju to jeziora słone, niektóre okresowo wysychające. Niemal wyschło już jezioro Lob-nor leżące we wschodniej części Kotl. Dżungarskiej, Stopniowo zanika też inne duże słone jezioro – Kuku-nor w prowincji Quinghai (powierzchnia ok. 4,5 tys. km2 – największe w Chinach). Ma ono genezę tektoniczną. W Tybecie leży jezioro Nam Co (Tengri-nor), drugie pod względem powierzchni słone jezioro ChRL (1940 km2). Na granicy Chin i Rosji na Dalekim wschodzie leży Jez. Chanka o powierzchni ponad 4 tys. km2. Największe słodkowodne jezioro Chin – Poyang (>3,5 tys. km2), położone jest w Chinach wschodnich i połączone kanałem z rzeką Jangcy.
Wschodnie Chiny znane są jako ważny region rolniczy świata. Wynika to z występowania żyznych gleb – mad (gleb aluwialnych) na Nizinie Chińskiej, gleb brunatnych i kasztanoziemów i czarnoziemów na Wyżynie Lessowej, żółtoziemów w południowych Chinach.
Przyroda ożywiona została silnie przekształcona przez działalność człowieka, zwłaszcza we wschodniej, gęsto zaludnionej części kraju. Naturalnym zbiorowiskiem roślinnym SA tam lasy liściaste i mieszane – przeważnie jednak wycięte. Na północy – na stokach Wielkiego Chinganu występuje tajga sosnowo-modrzewiowa. Dalej na południe występują podzwrotnikowe wilgotne lasy monsunowe (z dębami, wiązami, klonami, jesionami, figowcami, magnoliami i zaroślami bambusowymi). Chiny północne to obszar dominacji stepów, zaś Chiny zachodnie półpustyń i pustyń. W Tybecie występuje suchy step górski przechodzący wyżej w odpowiednik pustyni polarnej.
Wśród symboli Chin należy wymienić pandę wielką. Inne zwierzęta Chin to tygrys syberyjski, pantera (lampart), pantera mglista, jeleń wschodni/sika, żuraw mandzurski. W Tybecie i w górach występują jaki (obecnie zwierzęta hodowlane), pantery śnieżne – irbisy, gazele tybetańskie, sępy himalajskie. Na pustyniach, półpustyniach i stepach Chin Zachodnich występują: baktrian/wielbłąd dwugarbny, koń Przewalskiego, kułan. W Jangcy żyje aligator chiński.
GOSPODARKA
PKB Chińskiej Republiki Ludowej w 2010 roku wyniósł 5 bilionów 878,5 mld dolarów amerykańskich, co czyni Chiny drugą największą gospodarką świata. Znacznie niższa od średniej światowej jest na razie wielkość PKB per capita uwzględniająca siłę nabywcza waluty – 7 599 dolarów amerykańskich (2,5 razy mniejszy niż w Polsce). Średnie roczne tempo wzrostu gospodarki Chin wynosiło przez ostatnie 30 lat ok. 10%. Niektórzy ekonomiści uważają jednak, że model rozwoju oparty na eksporcie produktów przemysłowych wytwarzanych przez tanią siłę roboczą (ta siła jest jednak coraz droższa) i inwestycje budowlane wyczerpuje się, co może spowodować spowolnienie gospodarcze. Gospodarka chińska jest gospodarką centralnie sterowana z rosnącym udziałem sektora kapitalistycznego. W związku z tradycjami socjalistycznymi rządzącej partii komunistycznej wzrost różnic w dochodach i lokalnie pogarszające się warunki pracy powodują wzrost niepokojów społecznych wśród robotników przemysłowych.
W Chinach występują liczne surowce mineralne. Jest to kraj bogaty w węgiel kamienny i brunatny (lignit). Wydobywany jest głównie na północy kraju, m.in. w okolicach Benxi, Fuxin (Mandżuria), zagłębie kajluańskie w prowincji Hebei i okolice Datong (prowincja Shaanxi). Chińskie wydobycie węgla kamiennego to ok. połowy wydobycia światowego.
Duże zapotrzebowanie na energię powoduje jednak, ze Chiny są dużym importerem węgla (m.in. z Polski).
Chiny importują też dużo ropy naftowej i gazu ziemnego, chociaż ich wydobycie w kraju rośnie – w 2010 roku wyniosło ponad 203 mln ton (ponad 5% wydobycia światowego). Główne regiony wydobycia to: Daqing w Mandżurii, Shengli w prowincji Szantung, Karamay i Yumen w zachodnich Chinach, w Syczuanie (gaz ziemny) i z szelfu Morza Żółtego i Morza Południowochińskiego.
Chiny są największym na świecie producentem rud żelaza (złoża na północy kraju – nie są to jednak bogate rudy – te Chiny sprowadzają głównie z Australii), rud cynku i ołowiu, złota rud wolframu (prowincja Jiangxi na południu Chin) oraz antymonu (ponad 80% wydobycia światowego), metali ziem rzadkich i soli. Są też Chiny dużym producentem boksytów.
Produkcja energii elektrycznej wynosiła w 2011 roku ponad 4,7 TWh (od roku 2003 wzrosła ponad 4 razy). Energetyka Chin oparta jest na paliwach kopalnych – elektrownie cieplne opalane węglem kamiennym dostarczają ponad 80% energii elektrycznej. Duże znaczenie ma też energetyka wodna. Największa hydroelektrownia na świecie (moc 18,2 tys. MW) została zbudowana w 2 roku na rzece Jangcy (Zapora Trzech Przełomów). Chiny inwestują też w rozwój energetyki jądrowej i wiatrowej.
Główną siłą napędową gospodarki Chin jest przemysł przetwórczy. Chiny zwane są fabryką świata. Wiele firm amerykańskich, japońskich zakładało tam swoje fabryki od lat 90.tych XX wieku, korzystając z taniej siły roboczej (dzięki temu powstały takie duże miasta jak Shenzhen). Rozwój przemysłu przetwórczego dotyczy głównie Chin Wschodnich (problemem jest to, ze zachodnia część kraju nie rozwija się tak szybko). Wzrost zamożności społeczeństwa chińskiego powoduje jednak, że same Chiny staja się dużym rynkiem zbytu przemysłu przetwórczego, co jeszcze bardziej przyciąga międzynarodowe koncerny do inwestowania w Chinach.
Duże zapotrzebowanie na metale powoduje, że Chiny są największym na świecie producentem stali, cynku, ołowiu, miedzi i aluminium. Hutnictwo żelaza i stali skupia się w Mandżurii (Anshan, Benxi), Pekinu i Tiencinu oraz Szanghaju i Nankinu.
W ostatnich latach stały się Chiny największym na świecie producentem samochodów (23% produkcji światowej – produkują je głównie fabryki koncernów zagranicznych) i produkcji statków morskich. Rozwija się też produkcja samochodów ciężarowych, taboru kolejowego, ciągników rolniczych i sprzętu AGD. Rozwija się tez przemysł chemiczny (nawozów sztucznych, produkcja tworzyw sztucznych, przemysł rafineryjny i petrochemiczny), cementowy i elektroniczny oraz zbrojeniowy. Tradycyjnie silny w Chinach przemysł włókienniczy został w ostatnich 30 latach uzupełniony przez ofertę przemysłu odzieżowego (do niedawna w chińskich szwalniach szyły wszystkie znane międzynarodowe marki odzieżowe, obecnie przerzucają produkcje do jeszcze tańszych krajów Azji Południowej). Przemysł spożywczy nastawiony jest głównie na zaspokojenie potrzeb lokalnego rynku.
Ważnym działem gospodarki chińskiej jest rolnictwo. Jest to rolnictwo intensywne, oparte jednak głównie na pracy rąk ludzkich. Stopień mechanizacji i zuzycia nawozów sztucznych i środków ochrony roślin rośnie jednak stopniowo. W Chinach Wschodnich duze znaczenie ma zwłaszcza uprawa roślin (na górzystym południu na terasowanych stokach), na suchym zachodzie kraju dominuje półkoczownicze pasterstwo. Chiny są największym na świecie producentem ryżu (południe kraju), pszenicy (północny wschód kraju) i ziemniaków oraz drugim na świecie producentem kukurydzy. Uprawie się też jęczmień, proso i gaoliang (sorgo japońskie). Są Chiny największym na świecie producentem włókna bawełny – ważnego surowca przemysłu włókienniczego. Uprawia się też herbatę (2. miejsce na świecie), soję, orzeski ziemne, kauczukowiec (na południu).
W Chinach jest największe na świecie pogłowie świń i drobiu (kur i kaczek). W Tybecie hoduje się jaki, w Sinciangu i w Mongolii Wewnętrznej wielbłądy dwugarbne, owce i konie.
Ogólnie jednak większość produkcji rolnej zaspokaja olbrzymi rynek wewnętrzny Chin, a same Chiny są dużym importerem żywności (m.in. ryżu).
Chiny są największa potęgą handlową świata pod względem wielkości eksportu i 2. państwem pod względem wielkości importu. Mają dodatni bilans handlowy. Główni partnerzy handlowi to USA, wysoko rozwinięte państwa Azji wschodniej: Japonia, Korea Południowa, Tajwan oraz Niemcy i Australia (stamtąd Chiny importują surowce). Szanghaj i Hongkong są ważnymi centrami finansowymi świata.
Szybko rozwija się transport (koleje dużych prędkości miedzy głównymi miastami, budowa kolei magnetycznej w Szanghaju) i łączność (w tym zwłaszcza Internet – 618 mln użytkowników w 2013 roku).
Chiny są też ważnym celem przyjazdów turystycznych w 2008 roku przyjechało tam ponad 130 mln turystów (przyciągają ich m.in. takie zabytki architektury jak cesarskie miasto w Pekinie, czy Wielki Mur). W 2009 roku dochody z turystyki zagranicznej Chin wyniosły ponad 39,5 mld dolarów amerykańskich (5. miejsce na świecie). Równocześnie jednak bogacący się Chińczycy coraz częściej wyjeżdżają za granicę.