Gleba to zewnętrza warstwa skorupy ziemskiej. Jest układem trójfazowym składającym się ze zwietrzeliny skalnej, materii organicznej, wilgoci oraz powietrza. Gleba powstaje ze skały macierzystej poddanej procesom glebotwórczym. Czas i przebieg tych procesów uzależniony jest od rodzaju skały, wilgotności, klimatu i intensywności działalności organizmów żywych.
Gleba odgrywa ważną rolę w obiegu węgla w przyrodzie, jest miejscem rozkładu oraz produkcji biomasy. Jest środowiskiem życia dla wielu organizmów oraz bierze udział w obiegu wody.
Gleba jako złożony układ wielofazowy posiada specyficzne właściwości. Ciekawą cechą jest sorpcja gleby, czyli zdolność do pobierania i zatrzymywania płynów (cieczy i gazów). Wyróżnia się sorpcję mechaniczną, fizyczną, wymienną, chemiczną i biologiczną. Sorpcja mechaniczna gleby polega na zatrzymywaniu cząstek zawieszonych roztworu w przestworach glebowych - gleba działa jak filtr. Przefiltrowana przez nią woda pozbawiona jest zanieczyszczeń stałych.
Sorpcja fizyczna za pośrednictwem napięcia powierzchniowego pozwala zatrzymać na powierzchni gleby gazy, zawiesiny oraz mikroorganizmy. Dzięki sorpcji fizycznej gleba gromadzi w sobie substancje łatwo rozpuszczalne w wodzie i utrudnia ich wymywanie, pozwala na zwiększenie żyzności gleby.
Kolejnym typem sorpcji jest sorpcja wymienna, która bierze udział w wymianie jonów między koloidami glebowymi a roztworem glebowym. Pełni ważną rolę w odżywianiu roślin. Zapewnia odpowiednie stężenie kationów w koloidzie i roztworze glebowym dzięki utrzymywaniu równowagi dynamicznej. Sorpcja wymienna zależna jest od temperatury, rodzaju gleby, odczynie gleby oraz stężenia i rodzaju kationów.
Sorpcja chemiczna polega na wytrącaniu się pomiędzy cząsteczkami gleby trudnorozpuszczalnych soli, które powstają na skutek reakcji chemicznych przebiegających między składnikami gleby a przepływającym roztworem. Wytrącone związki nie ulegają wymywaniu i kumulują się w glebie - z tego względu ważne jest np. podlewanie kwiatów doniczkowych miękką wodą, aby zapobiec przemineralizowaniu podłoża.
Sorpcja biologiczna polega na zatrzymywaniu związków chemicznych w glebie przez mikroorganizmy glebowe oraz korzenie roślin. Rolę sorbentów pełnią w tym przypadku organizmy żywe. Jest to sorpcja o dużej selektywności - organizmy zatrzymują tylko te składniki, które są dla nich niezbędne.
Ważną cechą gleby, bardzo przydatną przy jej uprawie i chęci hodowania roślin, jest jej odczyn. Odczyn gleby to stosunek jonów wodorowych (H+) do stężenia jonów wodorotlenowych (OH-) i wyrażany jest w skali pH (jako ujemny logarytm dziesiętny ze stężenia jonów wodorotlenowych) lub jako stężenie H+ w molach na dm3 roztworu glebowego. pH gleby ma bardzo duży wpływ na przyswajalność składników odżywczych przez rośliny (optymalną wartością pH dla roślin mieści się w zakresie 5,5-7,5).
Na podstawie wartości pH (mierzonym w roztworze KCl) gleby dzieli się na:
pH < 4,5 - silnie kwaśne
pH 4,5-5,5 - kwaśne
pH 5,6-6,5 - lekko kwaśne
pH 6,6-7,2 - obojętne
pH > 7,2 - zasadowe.
Wpływ na odczyn gleby mają procesy glebotwórcze, które doprowadziły do jej powstania, składniki roztworu glebowego, działalność mikroorganizmów i metabolizm roślin. Odczyn gleby oznacza się m.in. za pomocą porastającej je szaty roślinnej, przez ocenę profilu glebowego lub chemicznie metodami kolorymetrycznymi (z zastosowaniem wskaźników barwnych - błękitu bromotymolowego i czerwieni metylowej) lub potencjometrycznymi (za pomocą pH-metrów, które mierzą różnicę potencjałów elektrycznych między roztworem badanym a wzorcowym).