Alkohole - definicja, wzory
Alkohole to pochodne węglowodorów, w których jeden z atomów wodoru zastąpiony został przez grupę hydroksylową –OH. Charakteryzują się one znacznie większą polarnością niż węglowodory i halogenki alkilowe oraz zdolnością do tworzenia wiązań wodorowych. Alkohole o krótszym łańcuchu węglowym dobrze rozpuszczają się w wodzie, rozpuszczalność ta maleje wraz ze wzrostem liczby atomów węgla w łańcuchu: metanol i etanol mieszają się z wodą w każdym stosunku, natomiast już oktanol praktycznie się z nią nie miesza. Łańcuchowe alkohole, podobnie jak alkany tworzą szereg homologiczny, w którym kolejne związki można opisać ogólnym wzorem \(C_nH_{2n+1}OH alkohole\). Najprostsze alkohole to metanol (n=1) i etanol (n=2).
Alkohole - nazewnictwo
Nazwy systematyczne alkoholi tworzymy przez dodanie końcówki –ol do rdzenia odpowiadającego najdłuższemu łańcuchowi zawierającemu grupę hydroksylową, np. propanol (3 atomy węgla w łańcuchu), butanol (4 atomy węgla w łańcuchu), pentanom (5 atomów węgla w łańcuchu). Położenie grupy hydroksylowej w łańcuchu określamy, dodając numer atomu węgla między rdzeniem a końcówką –ol, np. propan-2-ol ma grupę hydroksylową przy drugim („środkowym”)atomie węgla. Jeżeli łańcuch alkilowy jest rozgałęziony, nazwy odpowiednich podstawników dodajemy na początku, poprzedzone numerami atomów węgla, przy których się znajdują, np. 2,2-dimetylobutan-1-ol.
Alkohole - właściwości, przykłady
Dzięki obecności w ich strukturze grupy –OH, alkohole mają możliwość tworzenia wiązań wodorowych. Wpływa to znacząco na ich właściwości, przede wszystkim – temperaturę wrzenia (znacznie wyższą niż dla alkanów o podobnej masie cząsteczkowej) oraz rozpuszczalność w wodzie – znacznie wyższą niż dla podobnych alkanów. Rozpuszczalność alkoholi w wodzie maleje wraz ze wzrostem długości łańcucha węglowego – metanol, etanol, n-propanol i izopropanol mieszają się z wodą w każdym stosunku, natomiast już n-oktanol jest bardzo słabo rozpuszczalny w wodzie. Wszystkie alkohole są palne, spalają się jasnym, niekopcącym płomieniem. Spalanie alkoholi przebiega łagodniej i mniej wybuchowo niż spalanie alkanów, dostarcza jednak mniejszej ilości energii w przeliczeniu na objętość spalanej substancji.
Alkohole mają odczyn obojętny i nie zmieniają koloru wskaźników pH. Nie ulegają dysocjacji.